Itsasargiak

Egiteke dugunaren zirriborroak dira testu literarioak», dio Sarrionandiak, Airea ez da debalde liburuan. Ez da berria iurretarrak berridazketari dion maitasuna; alabaina, idaztea berridaztea izateaz gain, liburu honek literatura hausnarketa, ilusio, oroitzapen eta ikaspenen topaleku ere badela erakusten digu, eta, azken finean, gure bizitzen zirriborro dela. Hala aldarrikatzen du autoreak, behintzat, 2018ko azarotik 2019ko otsailera gauero-gauero idatzitako apunteetan. Gaukari formatua arrotza gertatzen da zenbaitetan oraindik, bereziki saiakeraz ari garenean, ideien antolaketari jartzen diogun arretagatik edota egunero idaztea entrenamendu ariketatzat har daitekeelako. Baina ez al genuke jo behar gure pentsatzeko modutik hurbilen dagoen formatutzat? Sortze prozesua bera erakuts dezakeen idazketatzat? Eguneroko ideia-jasa atertu, eta lurreratzeko baliatzen du Sarrionandiak gaukaria, egia-susmoak dakartzaten izpiak loaren beltzetik salbatzeko.

Habanako ile-apaindegietatik Aralarreko mendialdera, Estatuen Lurraldetik Amurrioko baserrira, Brasilgo hondartza-puntatik Espainiako kartzeletara. Ibilbide luzeak eginarazten dizkigu Sarrionandiaren gogamenak, norabide bikoak ez ezik, gurutzaketa ugarikoak ere badiren hausnarketarako bideak. Gaueko bidaietan, bidelagun ugari izaten ditu, ohiko duen moduan, eta han eta hemen deskubritutako idazleengan guztiontzat interesgarri bilakatzen dituen erreferentziak ekartzen dizkigu gaueko kandelapeko argitara. Behin eta berriz errepikatzen da, esaterako, Ricardo Rojasen izena, idazle argentinarra, bere herrialdeko indigenen desagerpena parez pare ikusi eta idatzi zuena.

Kolonialismoak eta haren ondorioek zeharkatzen dute lau hilabeteko gaualdia. Herriari eta herri zapalduei buruzko gogoetak konstante bat izan dira Sarrionandiaren lanean, baina honako honetan arrazari eta generoari buruzko hausnarketek sostengatzen dituzte, idazlearen begirada kritikoa etengabeko eraberritzean dagoela ikusaraziz. Erbestea, kartzela eta literatura ditu mintzagai, ezinbestean. Baina baita zinema, adiskideak eta jolasa ere; ezin liteke, bestela. Haur begiradarekin mintzo da batzuetan, alabaren inozentziatik bizitza deskubritzean. Besteen begietatik hitz egiten digu besteetan, inoren ahotan entzundako ipuin eta pasarteak gure egiteraino.

Liburua zabaltzean, gaueko idazketan izan beharrean ipuin kontaketan imajinatzen dut Joseba bere etxeko egongelan. Hitz egin baino, entzutea nahiago duen ipuin-kontalaria, eta, horregatik agian, haren hitzetan, egia borobilik agerian utzi nahi ez duena, baizik eta ipuinen bazterretan egiak ezkutatzen dakiten horietakoa. Liburu bat zabaltzea itsasoan dauden ontziei itsasargi bat piztea bezala dela dio Sarrionandiak lehenengo gauean. Asmo onez pizten dira itsasargi batzuk, ontziak labarretan hondoratzea nahi duten bandidoek pizten dituzte besteak. Egia intermitenteak dakartza gaukari honek ozeanoaren bestaldera. Ipuinak kontatzen entzun nahiko genuke, gure etxeko sutondoaren epelean, baina bizitzak beste bide bat zirriborratu artean, itsasargien mezuak deszifratzen jarraitu beharko dugu.