Hutsuneetan arakatuz

Alberdania argitaletxeak Irene Nemirovsky ukrainar jatorriko idazle frantsesaren Suite frantsesa eleberri gogoangarria berrargitaratu du. Berrargitaratze esanguratsua, izan ere, 2011n lehenbiziko aldiz euskaraz argitaratu zenaren aldean berritasun ugari dakartza honako bertsioak. Areago, bertsio berri baten aurrean geundeke. 2004ko aurkikuntza eta lehenbiziko ediziotik bederatzi urte pasatu ondoren, 2013an agertutako Nemirovskyren eskuizkribuak ditu abiapuntu argitalpenak. Hain zuzen, idazlearen paperetan kausitutako Ekaitza ekainean lehenengo liburukiaren berridazketa jasotzen du. Aukera ona, hortaz, horren eleberri mugarriaz hitz egiteko.

Jakina denez, Bigarren Mundu Gerran naziek okupatutako Frantzian kokatzen da nobela. Nemirovskyk berak bizitako garaia dugu, Parisetik ihes eginda Issy-l'Évêquen ezkutatu baitzen naziengandik. Gestapok atxilotu zuen azkenerako, ordea, eta Auschwitzen hil zen. Bertatik bertarako lekukotasun literarioa eskaini eta lanak berehalako arrakasta izan zuen 2004an. Bi eleberri laburrez —atal esatea gehiegi litzateke, eleberri autonomotzat hartuak izan daitezke eta— osatutako liburua da. Desberdintasun nabariak dituzte batak eta besteak, hala edukiari nola kontaerari eta egiturari dagokionez. Ekaitza ekainean izenekoak kaleidoskopio itxura du, hainbat pertsonaiatan ardaztutako atal laburretan egituratua. Hala, irakurleak zenbait patu eta ihesaldiren berri jakingo du; hortxe daude goi-burgesiako Pericaud familia, Gabriel Corte idazle arranditsua, Michaud senar-emazte burges txikiak... Naziek Paris okupatuz geroztik denak ere ihesean, Frantziako landa eremuko herriak kurrituz. Bigarren liburukian, Dolce-n, okupatutako herrixka bateko bizimodua islatzen da, bi familia protagonista direla, Laberie baserritarrak eta Angellier burges kaletarrak, hurrenez hurren.

Bi liburukien osagai adierazgarrietako bat zera da, klase sozialen gaineko iruzkinen aberastasuna. Nemirovsky maisua da pertsonaien karakterizazioan, eta gehienetan manikeismoari ihes eginez —alemanenganako sentimenduen anbibalentzia da gakoetako bat—, gainbeherak jotako gizarte baten erretratu zorrotza aurkezten du. Hipokrisiak azaleratzen dira, maitasunak eta gorrotoak, sentimenduen borborra klase sozial bakoitzak jokatu beharreko funtzio historikoarekin gatazkan. Norbanakoaren eta Historiaren arteko harreman konplexua dagoke sakonean, baina finean zerbait zehatzagoaz ari da autorea, hots, frantziar gizarteak okupazioaren aurrean hartutako jarrerez. Beren alderdi gizatiar eta moralaz. Frantziaren lotsaizun eta miseriez, alegia. Kolaborazionismoa ageri da batzuetan; beste batzuetan, berriz, harrokeria nazionalak erantsitako berniz epikoa baino ez du kentzen. Frantziak okupazioaz eta Erresistentziaz garatutako kontakizunari zartakoa ematen dio Suite frantsesa-k, fikzioaren zereginetako bat historia ofizialaren hutsuneetan arakatzea denez. Horietan miatzeko gaitasun handia zuen Nemirovskyk, baita gizakiak Historiaren atzaparretatik libratzekoa ere.