Gogoa kartzelara ihesi

Idazlea: Laura Mintegi.Argitaletxea: Txalaparta.

Laura Mintegik bere eleberri garrantzitsuenetako bat idatzi zuen 1994an: Nerea eta biok. Haren literatura ibilbidean eta, ziur aski, irakurle askorentzat euskal literaturan mugarri bihurtuta, harrezkero 21 urte eta bost edizio igaro dira. Zifra horiek ospatu eta handitzeko, Txalapartak obraren beste berrargitalpen bat kaleratu du, edizio eguneratua, hain zuzen.

Eleberriaren argumentua aski ezaguna da. Isabel 42 urte dituen literatura irakaslea da unibertsitatean. Nerea Parisen espetxean dagoen etakidea da. Nerea Isabelen irakasgaian matrikulatu ondoren, bien arteko gutun-trukatzea hasiko da. Hasieran literaturaz hitz egingo duten arren, laster kontu pertsonalagoen inguruan arituko dira. Isabelena da irakurleak fikziozko elkarrizketan zehar jasoko duen ahots bakarra, une oro Nereari mintzo.

Batzuetan, Nerearekiko enpatiaz jokatzen du, haren tokian jarri nahian —hots, bere burua kartzelan kokatuz—, haren egoera ulertzeko ahaleginean. Horretarako, gutunetan adierazi ez, baina lerroartean irakur daitekeen edo, besterik gabe, berak irudikatzen duenetik abiatzen da. Bestetan, presoaren gutunak Isabelek, bere baitan bilduta, bere bizitzaz hausnartu eta harekin lotutako hainbat gairi buruzko usteak agertzeko aitzakia dira: seme-alabak, bakardadea, gizonak, sexua, hitzaren ahalmena eta, batez ere, maitasuna. Maitasun terminoaren adierarik zabalenean.

Gutunez gutun, Isabelengan Nerearekiko sentimendua areagotuz doa. Protagonistaren hitzetan, «inteligentziarako oparia dira, eta emotibitaterako musua». Elkar sekula ikusi gabe ere, Isabelek berak aitortu bezala, harengan islaturik ikusten du bere burua, bere bizitza osoa. Inoiz inori esan gabekoak, bere bizitzako pasadizorik intimoenak kontatzen dizkio. Distantziak ematen duen ausardia baliatuz, eta horrek berekin dakarren hartzailearen idealizazioaren laguntzaz, barruak hustea ahalbidetzen dion neskari erdiguneko garrantzia eskaintzen dio bere eguneroko pentsamenduetan. Haren diskurtsoak, haatik, biluzi eta xalo, ez du une bakar batez ere egiarik galtzen.

Horra hor liburuko trama, soila eta tolesik gabea. Baina, nire ustez, testuaren xarma ez da argumentuan bilatu behar; haren ordez, aitorpenezko tonu zintzo, patxadatsu eta atseginean datza.

Eleberria argitaratu zen eta istorioan islatzen den garaiko testuinguru berezia kontuan hartuta, interesgarria dirudi testua nola zahartu den aztertzeak. Egun euskal herritarrok bizi dugun errealitatearen baldintzak, zenbait alderditan behintzat, ezberdinak izanik, pentsatzekoa da Nerea eta biok lehendabiziko aldiz argitaratu zenetik joandako 21 urteak ez direla alferrik igaro; aitzitik, berrargitalpenaren irakurketan eragina izango dutela aurreikus daiteke. Hala ere, liburuan gatazka politikoa zeharka baino lantzen ez den gai bat da, eta, garaiz kanpokoa nabari den teknologiarekin lotutako komentarioren bat edo beste kenduta, orokorrean testuak funtsezkoan gaurkotasunik galdu ez duela esango nuke. Alde batetik, istorioan erabateko garrantzia bereganatzen duten sentimenduen hizkuntza atenporala delako. Bestalde, emakumeen kezkak eta egoera, neurri handi batean, egun nahiko antzekoak direlako oraindik. Badira kostata aldatzen diren kontuak...