Ehiztaria ehizatzen

Friedrich Dürrenmatt suitzarraren Epailea eta haren borreroa argitaratu dute berriki Erein eta Igela argitaletxeek. Literatura Unibertsaleko sailean argitaratu dute, eta Idoia Santamaria Urkaregik egin du itzulpena. Epaileez eta borreroez ari den nobela beltzak generoaren jatorrizko moldeetara eramaten du irakurlea izenburutik bertatik, botere-harremanei erreferentzia eginez.

Gaur egungo fikzioan, nobela beltzak lekukoa pasatu dio thrillerrari, politikaren barrunbeak erakusteko: zenbaitetan ironiaz, giro makiaveliko kitsch bat irudikatzen dute. Agian horregatik, gaurko kontaketa beltzetan edo poliziakoetan ia desagertua da giro politikoaren kritika, beste fikziozko genero batzuek hartua dietelako establishment-aren kritikarekiko monopolioa. Hala ere, thriller politikoek politikarien azpikeriak agerian jartzen dituzten garai hauetan, onartu behar dut zenbaitetan XX. mende hasierako nobela beltzetan marrazten zen giro hitsaren falta sentitzen dudala, gaur egungo fikzioak era askoz gordinagoan marrazten duena. Hutsune hori betetzeko balio izan dit nobela honek: suitzarrak maisuki irudikatzen du burgesia, botere-legegilea eta botere politikoa gurutzatzen direnean esperantza oro galarazteko duten ahalmena.

Aurrekoari loturik, Santamariak idatzitako hitzaurrean Durrenmattek nobela beltza idazteko izan zuen motibazioa azaltzen da, eta nabarmentzen du Europako topiko politikoak hausteko egiten duen ahalegina balioztatzekoa dela.

Hitzaurrean, artista suitzarraren idazketa-jarduna azaltzeaz gain, nobela irakurtzeko gakoak ematen dira. Antzerkigile gisa Brechtekin konparatu den idazle honek «ongiaren eta gaizkiaren arteko muga lausoa» erakutsi nahi du, Santamariaren hitzetan. Hitzaurre zabala eskaini dio lanari, idazlearen maisutasuna azpimarratuz; hitzaurreak ez du, hala ere, irakurlearen esperientzia mugatuko, Durrenmatt abila baita testuan irakurleak betetzeko hutsuneak uzten. Bide batez, hitzaurreak beren-beregi irakurketako zenbait alderdi zehazten baditu ere, beste bide batzuk zabaltzen ditu; izan ere, ez da irakurketa-gida hutsean geratzen, eta nobelaren inguruko testuak ezagutzeko ere balio du.

Iruditzen zait nobela ulertzeko beste datu esanguratsu bat izan daitekeela suitzarrak lana enkarguz idatzi zuela, eta gero egunkari batean atalka agertuz joan zela. Horrek irakurketa esperientzia xelebre bilakatzen du nobela hau; izan ere, kapitulu batetik bestera errepikatzen diren irudiak eraikitzeko duen maisutasunak trama zimendu egonkorren gainean aurreratzeko aukera ematen dio idazleari, irakurleak haririk galdu gabe kontaketaren gaineko iruditegi oso bat eraiki dezan ahalbidetuz.

Amaieran, generoari dagokion bezala, tramari aurreikusi gabeko bira bat emango zaio, irakurlea harrituko du, eta traidorearen eta heroiaren arteko nahastea eragingo du. Egia esan, azken maniobra iruditu zait nobelaren alderdirik ahulena, entretenimenduzko irakurketaren gustu gazi-gozoa utzi didana.