Absurdoaren (des)gorpuztea

Gogoan dut Karlos Linazasororen Itoko dira berriak nobela laburra (edo ipuin luzea) irakurri nuen lehen aldia. Absurdoaren zurrunbiloan sartzen zaituen obrak egonezina eragin zidan, eta idazleak bere-berea duen umore fin, inoiz beltz eta sarkastikoak grazia ere bai, aldi berean. Espero ez nuen sentsazioa, hain zuzen. Linazasorok argitaratu berri duen Samuel eta Slawo ipuin liburuan ere irakurleak estetika bertsuko konposizioak aurkituko ditu. Ordea, ez dira bakarrak izango; idazlearen unibertso literarioan konstanteak diren gaiak kikuka agertzen baitira lerroz lerro: kaosa, absurdoa, karikaturak, heriotzarekin erlazionatutako konposizioak, besteak beste. Moldez ere askotarikoak diren kontakizunak ekarri dizkigu idazleak: mikroipuinak; ipuin luzeagoak; han-hemenka, poesiatik oso hurbileko kontakizunak, eta, ipuinak izan arren, gidoien osaerari jarraitzen diotenak. Azken hauetan jarri nahi nuke azpimarra genero literarioen artean sortzen duten elkarrizketarengatik. Atzeko azalean irakurleari aitortzen zaion gisan, antzerkira bere horretan eraman daitezkeen konposizio hauek pertsonaia biren elkarrizketetan oinarritzen dira adibide guztietan; areago, azkenak, Printzea eta eskalea ipuinak, diziplina dramatikoko testu idatziak bere-bereak dituen akotazioak ere iradokitzen ditu. Gainontzeko ipuinak baino luzeagoak izaki, Linazasororen idazketa ezaugarritzen duen absurdorik absurdoena irudikatzen digute, eta ipuingintzatik antzerkirako zubiak eraiki.

Gorputzek duten garrantzia ere nabarmentzekoa da. Gorputzek eta desgorpuzteek, zehatzago esanda. Izan ere, askotan protagonistak barrenetik husten dira, erraiak ateratzen zaizkie, alderantzikatu egiten dira, hesteak agertzen dira, burmuinak, buruak falta zaizkie zenbaitzuei, eta eskuak besteei. Desegite fisiko horretan, sexualitatea gordintasunez dakar idazleak, sexualitate aski falozentrikoa, bide batez esanda, maskulinitate hegemonikoaren gorazarre.

Liburu guztia ezaugarritzen duen umorez eta egoera absurdoz ondutako obra, halaber, mozorrotuta, baina, literatura unibertsalaren gordailu baliotsua ere bada, hein handi batean. Askotan ipuin tradizionalen berrinterpretazioak agertzen zaizkigu, Aladino eta Pinotxo, esaterako, bai eta historikoagoak diren Bibliako nahiz mitologia klasikoko aipamen eta pertsonaiak ere. Eta keinu literario ageriko horiekin batera, irakurle trebatu(ago)entzat, inplizituki idazleak testuetan barreiatuta utzi dituen pistak eta aztarnak aurki daitezke. Ordea, literartekotasun hori, batez ere inplizituagoa, testurik laburrenetan, hau da mikroipuinetan, aho biko ezpata izan daiteke; keinu eta jolas literarioak ezagutzeko gai dena kontakizunen erraietaraino iritsiko da eta osotasunean disfrutatuko du obra; ostera, imintzio horiek antzematen ez dituen bati gatzik gabekoak begitandu dakizkioke kontakizunok. Horra hor obraren argia eta itzala.

Idazle on baten atzean irakurle on bat (ere) badagoela esan ohi dute, eta ez dago dudarik Karlos Linazasoro idazle oparoaren atzean irakurle fin eta zintzo bat ere badagoela; zer ikusi (eta irakurri), hura ikasi.