Kontatzen duen honen ama

Idazlea: Annie Ernaux.

Itzultzailea: Itziar de Blas Fernandez de Gamarra.

Argitaletxea: Txalaparta

Pasio Hutsa, Gertakizuna, Lekua. Hiru tituluok ziren gaurdaino Igela argitaletxeak Annie Ernaux-ri euskarara ekarritako lanak. Duela ez asko irakurri nuen Une femme obra hau erdaraz, eta, eragin zidan efektua tarteko, ingurukoei liburuaren berri eman nahi bai, baina istorioa zertan zetzan adieraztean, ez nintzen gai haren indarraren misterioa transmititzeko. Euskaraz, bigarren irakurraldi honetan, zirrara bera eragin dit, eta uste dut hobeto ulertu dudala hain laburra den narrazio honen grazia berezia. Kontakizun hasierak, lehenengo pertsona narratzaileari amaren heriotzaren berri ematen diotela, Albert Camusen Atzerritarra dakar gogora. Kasu hartan bezala, amaren heriotzatik sentimentalki urrun delako irudipena ematen du narratzaileak, heriotzaren ingurumariei aipu eginez. Ez pena adierazpenik, saminik, itxuran. Laster amaitzen da, ordea, erreferentziaren oihartzuna. Ondo neurtutakoak, bai, baina maitasun eta dolu adierazleak agertzen hasten dira alabaren partetik. Norbere ama hil ostean haren historia kontatu nahiari erantzuten dio liburu esperimentu honek. Baina ez da biografia bat, eta ez da eleberri bat.

Badakigu narratzaile eta idazleak hamar hilabete eman dituela idazten. Haren helburua norbere amaz beste baten ama balitz bezala hitz egitea da. Alegia, amaren istorioa alabaren ikuspuntutik ez, baizik emakumearen historiatik ekartzea. Horrek eskatzen du egoera sozialean txertatua ikustea haren izaera, eta, ama ulertzeko, alabaren oroitzapenak baino zerbait gehiago baliatzea. Horri guztiari amaren heriotza gertatu berriko doluak zailtasuna areagotzen dio, eta historia eraiki nahi badu ere, ni-alaba ezin du erabat iragazi. Amaren historia kontatu nahiagatik, alabaren historia, bere historia propioa, ezin du ekidin eta azkenik ama-alaba harremanean sakontzen amaitzen du. Merituzko bi puntu. Bata, norbere amaren eta familiaren ezaugarriak berak bezain hitz gutxirekin eta zorroztasun trinkoarekin deskribatu ahal izatea. Bestea, hain egoera tenkatuan amarenganako distantzia hartzeko adorea eta eskuzabaltasuna izatea. Narratzailearen samina sakona da, bai, baina esku artean dugun dokumentu hau idazteari esker, amaren hasiera eta amaiera lotzea lortzen du, horrela itzuliz munduratu zuena gabeko bizitzara.

Nola egiten da hori? Nola hartu distantzia norbere amaz hitz egiteko? Hainbat eratan. Argazkiez baliatuz eta haiei buruz hitz eginaz. Amak esandako esaldiak kakotx artean txertatuz eta zabalagoa den jendarteko eta garaiko testuinguruan ulertzen saiatuz. Oroitzapen zaparradez, irudiekin. Amaren jaiotza, gaztetasuna, bizibidea, heldu aroa, zahartzaroa zein heriotza. Miresgarri gertatzen dena, memoriaren txokoetako irudiak aurkitzea baino gehiago, horiei zentzu objektibo bat emateko erakusten duen tenplea da. Zuzen-zuzenean harira doan narrazioa da hauxe. Bizitzako mugarri garrantzitsuenak hautatzeko zalantzarik egin ez balu bezala transmititzen dizkigu amaren pasarte hautatuak, esan bat eta aurrera segi, atzean uzten duen ubera gertakizun berri baten pisuaz berehala estaliz. Estilo arrunt zuzenean, esaldi motz zorrotzekin adierazten digu zer izan den beretzat ama bat. Hotza eta neurtua omen Annie Ernaux-ren idazkera. Bai formalki, baina hunkipenari ez dizkio ateak ixten, inolaz ere. Zehaztasuna eta konkrezioa bilatzen du, baina hunkipenak agertzea beharrezko bada, pintzelada soil batez izanda ere, agerian uzten ditu bere efektua egin dezaten. Estilo ez joriko sentimendu agertze zuzena esan genezake. Aski eragingarria, haren mezua gogoan har dezagun: «narratzaile izateaz gain, kontatutako guztiak bizitakoa ere banaiz, eta idazteak, tarteka, sendatu egiten gaitu».