Kateko begiari gorazarre

2011n abiatu zen, Gipuzkoako Foru Aldundiarekin egindako hitzarmenaren barruan, Jakin aldizkariko eragileen ekarpenaren digitalizazioa. Joxe Azurmendirekin (Zegama, Gipuzkoa, 1941) abiatu zen egitasmoa. Atzo, Joseba Intxaustiren (Segura, Gipuzkoa, 1936) lanen digitalizazioa aurkeztu zuten Donostian, Koldo Mitxelena Kulturgunean, Intxausti bera bertan zela. Ondoan zituen Jakin-eko lankide historikoak: aipatu Azurmendiz gain, Joanmari Torrealdai (Forua, Bizkaia, 1942) eta Paulo Agirrebaltzategi (Araotz, Gipuzkoa, 1942). Jakin-eko egungo zuzendari Lorea Agirre (Beasain, Gipuzkoa, 1968) ere bai.

Torrealdaik hartu zuen hitza lehenik, «1956ko belaunaldiaren lanaren transmisioa» nabarmentzeko. Gerraosteko belaunaldia, azaldu zuenez, klandestinitatean sortu zen, azpiegiturarik gabe. «Baldintza horietan joan ginen deskubritzen euskal kultura, euskal politika eta gainerako guztia. Guk katea etenda hartu genuen, eta kate hori lotzen saiatu izan gara beti». XX. mendeko bigarren erdiko kultur gertakari gehienen eragile edota lekuko zuzen izan dira atzo KMn elkartutako Jakin-eko lau kide historikoak, Torrealdairen esanetan. «Gure taldea ez baita izan Jakin-en bakarrik bizi izan diren kidez osatua. Hamaika egitasmotan aritu izan gara».

Azurmendiren esker ona

Gaur egungo Jakin-en fundatzailea Joseba Intxausti dela nabarmenduz hasi zuen bere esker on eta omenaldi adierazpena Joxe Azurmendik. «Ni euskararen bidetik sartu izana, nire bizitzak hartuko zuen norabidea zor diot. Ez zidan euskara bakarrik irakatsi. Ikasten ere irakatsi zidan».

Omenaldi propioaz gain, Jakin-eko gainerako kideen izenean ere egin zion gorazarre Azurmendik, 1960ko lehen urteetan gertatu ziren hizkuntz ereduaren eta aldizkariaren beraren norabidearen inguruko eztabaidak gogoratuta. «Ordura arte, gerraosteko gazte euskaltzaleen idoloak Orixe eta Guatemalako Euzko-Gogoa ziren, euskara garbiaren eta kultura klasiko antimodernoaren ereduak».Ordukoa da Intxaustiren Illobira bultzaka artikulua, kultura eta hizkuntz eredu horrekin euskarak ezin zuela aurrera egin salatuz. «Haserre asko piztu zen orduan. Jende askok utzi zuen aldizkaria eta lagunartea ere.Txillardegik eman zion orduan laguntza handia». Hizkuntz eredu ez-garbizalearen eta euskara batuaren borroka garaiak ziren. Baita Jakin definitzekoak ere. «Euskararen herriarentzat kultura modernoa lantzea izan da eta da Jakin-en eta Jakin-larion xedea, Joseba Intxaustik seinalatutako bidetik. Abiaburu hori gogoratzen dugu eta eskertzen dugu».

Paulo Agirrebaltzategik, segidan, omenduaren eragile lana laudatu zuen: «Joseba Intxausti idazlea izan da, baina eragilea ere bai, eta ez nolanahikoa. Bidegileetan bidegileena gertatu zaigu euskalgintzan eta euskal kulturgintzan».

Idazlearen ekarpena

Jakin-eko egungo zuzendari Lorea Agirrek Intxaustiren idazle arloa azaldu zuen, sareratu berri dituzten testuei errepasoa eginez: «Argitaratutako lehen obra Jakin-en bertan argitaratutakoa da, 1957an. Salbatore Mitxelenaren Arantzazu poemari buruz da. Azken testua, berriz, aurtengo urrian argitaratu du, Arantzazu aldizkarian». 61 urteotan idatzitako 504 lanetan, «euskararen corpusa eta estatusa, euskararen historia soziala, Euskal Herriko historia eta euskal elizaren eta erlijioen historia» landu ditu batez ere, Agirreren esanetan.

1956ko belaunaldiaren ekarpena nabarmendu zuen batez ereJakin-eko zuzendariak: «Euskara eta euskal kultura zentralitatean jarri ditu belaunaldi horrek. Dogmatismo ideologikoaren eta linguistikoaren aurka hitz egiten du. Hizkuntza, herria eta kultura hirukoaren gaineko pentsamendua askatasunean eta aniztasunean zutabetu zuen taldea da. Osagarriok, gaur, interesgarriak eta beharrezkoak ditugu».

Azkenik, Intxaustik berak hartu zuen hitza. «Iragana oraingoan txertatzen eta gerokoan gaurkoaren memoriari lekua ematen ahalegindu naiz. Kate bat. Belaunaldien arteko segida bat ezagutzea».Tokiko historia, erakundeena, euskararena, bibliografia eta abar landuz. «Nire garrantzizko lanik onenak lankideekin egindakoak dira». Denei eman zizkien eskerrak. «Pribilegiatu bat naiz. Oso ohartuta nago hurrengo belaunaldiak nire alorreko gauzak ere hobeto egingo dituela».