«Izan zenezake sekulako teknika eta, hala ere, lan oso eskasak egin»

Ohitua dago batetik bestera ibiltzen Alain Urrutia (Bilbo, 1981). Londresen bizi da 2014az geroztik; han egiten du lan, alokaturiko estudio batean. Eta azken urteetan erakusketak egin ditu Beijingen, Sao Paulon, New Yorken, Bostonen eta Madrilen. Baina gehiago bidaiatu nahiko luke, bere lana gehiago ezagutarazi, «esaterako, Asier Mendizabal eta June Cresporen eran. Asko miresten dudan jendea da, eta nahi nuke haiek adina ibili». Atzoz geroztik Madrilgo Arco arte garaikideko azokan dago, «seigarren urtez jarraian». Madrilgo Casado Santa Pau eta Santanderko Juan Silio galeriak aspaldiko ezagun eta babesle ditu Urrutiak. Haien bitartez erakutsiko ditu azken obrak Arcon. «Galeria eta museoetako erakusketetan tentu handiz pentsatu eta prestatzen dut obrak non eta nola jarri. Hau, ordea, azoka bat da, salerosketarako gunea, eta galeristek hautatzen dute zer non jarri». Arte Ederren ikasketak egin zituen, Milanen, Italian. Diseinu grafikoan hasi zen, baina hura utzi, eta pintatzeari ekin zion. Pixkana-pixkana, arte galeristen eta ikusleen onespena eta errespetua eskuratuz joan da, batez ere, berak dioenez, Bilboko Guggenheimek 2012an Horma proiektuan parte hartzeko aukera eman zionetik. Haren estiloaz aritzean, izen handiak ateratzen dituzte adituek erreferentzia gisa; dela Bacon, dela Richter, dela Cezanne, eta beste hainbat. «Ez dut horien eragina baztertzen, baina sarri errazkeria izaten da betiko izenekin alderatzea». Azkenaldian gehiago eragin dio Giorgos Lanthimos greziarraren The Lobster filmak, esaterako.

Painting Is Back leloa darabilzu sarri. Noizbait geldirik edo ezkutuan izan da pintura?

Estudioan ez nagoenean gelditzen da; orain, esaterako, pare bat aste egingo ditut estudiotik kanpo. Berez ez da inoiz geratzen, baina pintura esku artean ez badut, gelditu izanaren sentsazioa izaten dut, bai... Beti egon da pinturaren heriotzaren aldarrikapen bat. Eta nik biei egiten diet aipamena, pinturari orohar, eta neure lanari berari ere bai.

Heriotzatik gertu egon da pintura?

Ikusi izan dudana da alboratu egin izan dutela edo alboratu egin nahi izan dutela, baina hilda ez da egon. Ez dut uste posible denik pintura hiltzea, teknika bat hiltzea ez baita posible. Irudiak berriztatzen badituzu, ezin da hil. Pintura etengabe berritzen den esparru bat da, eta ez teknikari dagokionez, zer errepresentatzen den baizik. Nobelarekin edo poesiarekin ere sarri esan izan dira halakoak. Nik neuk poesiaren inguruan esaten nuen gaztetan: «Bah, zer da, bada, poesia! Eta gainera kurtsia da». Ez genekielako zer zen poesia. Ez genuen ikusten poesiaren gaurkotasun indarra, eta izan dezake, jakina. Izan liteke oso kañeroa ere. Berdin pintura.

Alboratzeko gogo hori izan liteke azken hamarkadetan arte garaikidearen kontzeptualizazioarako joeraren ondorioz?

Pintore izateko, teknika bat behar da. Txarto pintatzeko ere teknika bat behar da, teknika ezagutu behar da. Hori esparru guztietan gertatzen da. Baina, aldi berean, denbora bat eskatzen du. Denbora geldo horrek eragiten du akaso pintura ez hainbeste baloratzea, presak... Bestalde, pinturaren atzean beti egon da kontzeptu bat. Badago arte kontzeptual espezifiko bat, mugimendu baten eran, baina artea berez da kontzeptuala. Denek dute ideia bat atzetik...

Baina eskulanaren gainetik ez al da diskurtsoa gailendu?

Artea heldu zen une batera non objektua ez zen beharrezkoa. Artelana ez zen beharrezkoa diskurtso bat defendatzeko, baina horrek ezin du beste dena ukatu. Obra bat bietara izan liteke ona eta bietara txarra, euskarri fisiko batekin eta hura gabe.

Zurean eskulana begi bistakoa da, baina ez diozu muzin egiten diskurtso bat garatzeari.

Artistak izateak pentsamendu bat islatzea dakar. Hori ukaezina da. Pentsamendu bat garatu nahi duzunean, diskurtsoa azaltzen da, eta nirean badago gogoeta bat. Erakusketa bat egiten dudan bakoitzean, proiektu bat eta lan bat dago atzetik.

Egun, estilo markatu bat topatu duzu: zuri-beltza, ikono zenbaiten berrinterpretazioak, argazki itxura, ezkutuan geratzen dena... Noiz aurkitu zenuen?

Ez daukat argi estiloarena, eta ez daukat argi aurkitzearena ere... Modu natural batean gertatzen den zerbait da. Ikusten duzunez, beltzez eta grisez jantzita noa. Zer erabaki dut, horrela pintatzea horrela janzten naizelako, edo horrela pintatzen dudalako janzten naiz horrela? Ez da egun batetik bestera hartu dudan erabaki bat; apurka-apurka konturatzen zara joera duzula modu bateko lanak egiteko, edari bat edateko daukazun moduan. Horrek esan nahi du beste edariak gustatzen ez zaizkizunik? Bada, ez. Ez dut esaten hori denik nire estiloa, ez horretara mugatuko naizenik, baina oraintxe horretan nabil.

Argazkia. Zure kasuan zail da bereizten argazkia den abiapuntu edo den helmuga...

Gustatzen zait argazkiek izaten duten interpretazioa, zelan interpretatzen dugun mundua argazkien bidez. Denok egiten dugu hori, baina artistak lan moduan egiten du gogoeta hori. Gure lana pentsatzea da. Eta niretzat, irudien egunerokotasun horrek du indarra: existitzen diren argazkiak hartu eta haiei beste interpretazio berri bat eman; nola lortzen da hori? Parte batzuk erakutsita, beste batzuk ezkutatuta, bestelako irudi baten ondoan jarrita... Hori topatu nahian, teknika batzuk erabiltzen ditut. Argazkia beti dago hor, abiapuntu modura, eta gero ere beti dago haren isla, baina batzuetan nire koadroak argazkiak baino errealagoa dela eman dezake, erabaki dudalako zein parte nahi dudan azaldu, ezkutatu edo indartu errepresentazioan. Koadro bakoitza borroka bat da, eta, batzuetan, emaitza izan liteke oso fotografikoa, eta beste batzuetan, hain fotografikoa izan gabe, izan liteke errealagoa. Ez daukat aldez aurretik kalkulatuta nola amaituko dudan koadroa. Egunaren arabera ere ideia eta traza batzuk dauzkazu, baina bestela aspergarria izango zen guztiz...

Intuitiboki lan egiten duzula esan izan duzu. Baina intuizio horri bide emateko, teknika bat beharrezkoa da...

Biak erabiltzen dira aldi berean. Teknika hobetzen duzu denborarekin, eta intuizioa ere zorroztuz doa denborarekin. Zer kontatu nahi duzun zehazten duzu denborarekin, eta baita nola kontatu nahi duzun ere. Argi dago orain hamar urte pintatzen nuen moduarekin alderatuz diferente pintatzen dudala, diferente pentsatzen dudala, eta teknikoki ere desberdina naizela. Eraiki behar den zerbait da.

Teknika azkenaldian gutxietsia izan dela dio zenbait artistak.

Ez dakit hori den, edo sarritan askok euren buruaren funtzionamendurik eza defenditzeko darabilten aitzakia. Izan zenezake sekulako teknika eta, hala ere, lan oso eskasak egin... Batzuetan erraza da esatea inork ez duela nahi pinturarik. Inork ez du nahi pinturarik, segun eta nola pintatzen duzun. Norberaren burua defenditzeko erraz topatzen dugu bidea. Poeta batek ere esango dizu poesia ez dela saltzen. Edo liburuak ez direla saltzen. Galdetu Murakamiri ea saltzen dituen edo ez. Asmatzea beste gauza bat da. Literaturan, gurean, badugu oztopo bat, hizkuntzarena, publiko oso mugatua duelako kopuruz, baina esatea artean teknika ez dela kontuan hartzen... Teknika ez da hain inportantea egun, baina teknikoki ona bazara gehigarri bat izango da, dudarik gabe.

Lan figuratiboa da zurea, baina ez itxia. Beti enigma bat ezkutatzen duzu?

Figuratiboa zer den esatean, askotan erratu izan dugu. Figuratiboa izateak ez du esan nahi dena kontatzen zabiltzanik. Literaturan eta antzerkian, eta bestelako arteetan ere bai, dena erakuts zenezake, edo utz zenezake bide bat irekita. Zer pasatuko da obra horretan? Bada, ez dakit, gero eztabaidatuko dugu tabernan. Nire pintura figuratiboa da, baina bizitza ere horrelakoa da. Jendea ez dago ohituta pentsatzera. Irudiz inguratuta bizi gara erabat; eta pentsatzen dugu irudiak erraz interpretatzeko kapaz garela, baina ziria sartzen digute aldi oro; publizitatean hori erakusten dute, nahi dutena irentsarazten digutela. Irakurtzeko ezintasun hori erabiltzen dut jendeari esateko badagoela zerbait atzetik. Garai batean magia egiten nuen, eta badago hor atzean istorio kontalariaren mundu bat, zer ezkutatu, zer erakutsi... Giltza batzuk eman, besteak ezkutatu.

Zuri-beltza ezinbesteko duzu?

Baietz esango dizut oraingoz, baina esango dizut, era berean, nik ez dudala zuri-beltzean pintatzen. Nire koadroek kolorea daukate. Erakusketa baterako egindako koadroak eta beste baterako egindakoak ezingo nituzke batu, zuri-beltzean egindakoak izan arren zuri-beltz diferenteak baitira. Batzuetan hotzak dira, eta marroirantza egiten dute; beste batzuek, urdinerantz... Grisetan bakarrik sekulako gama dago. Nire koadroak koloretakoak dira.

Londresera egin zenuen duela bi urte. Nola da zure egunerokoa?

Bulegora joango banintz bezala joaten naiz egunero estudiora, lanerako buzoa jantzita. Eraikinean estudio asko daude. Nik alokairuan hartuta daukat bat. Harremana daukatNeilekin, 45 urte inguruko eskulturagile ingeles batekin, eta Evarekin, artista poloniar batekin. Haiekin hartzen dut kafea. Astelehenik ostiralera egiten dut lan. Batzuetan egokitzen zait begira egotea, eta hori ere lanaren parte bat da. Beste batzuetan, irakurtzea izango da, eta egun horretan parkera joan ninteke eguzkia badago, baina tailer baten modukoa da niretzat.

Diziplinatua zara?

Nik neure burua ez daukat diziplinatutzat, baina jendearen ustetan oso metodikoa naiz. Ordu berean esnatzen naiz, ordubete egiten dut korrika egunero, bizikletan joaten naiz estudiora; zortzietan irteten naiz estudiotik. Estudioa Stradforden daukat, Londresko ekialdean.

Zer eman dizu Londresek? Funtzionamendua oso desberdina da galeriatan?

Han ezinezkoa da ia. Jendeak pentsatzen du hara heldu eta egingo duzula zerbait. Euskal Herrian artista modura ibilbide bat egitea ez da erraza, mundu txikia izanik: hemen ez dago lekurik, eta Madrilera joaten gara. Han ez dago lekurik denontzat, eta joaten gara ahal den lekura... Ez dakit tokirik badagoen arte sisteman denontzat. Eta Londresen ia denak dira artistak. Edo master bat egiten dabiltza, edo estudioan lanean. Hirian bakarrik sei fakultate daude arte ederretakoak.

Artean zeure lekua topatu duzula dirudi.

Norberaren lekua topatzea erraza da, inork ezin baitizu kendu. Banabil bidea egiten, baina lortu dudana apurra da. Jendeak kanpotik egiten dituen interpretazioak aldrebesak izaten dira sarri. Banabil bidea egiten, baina...

Euskal Herrian duzun oihartzunarekin gustura zaude?

Beti izan dut duda Euskal Herrian arrakastaren edo oihartzunaren zein interpretazio egiten duen jendeak. Izaten dut sentsazio bat literatur munduko jendeak estimatzen nauela gehiago. Zergatik? Ihes ederra nobela grafikoa egin nuelako Hedoi Etxarterekin. Zerbait berri izan zen. Jendeari gustatu zitzaion. Literatur munduko jendeak estimatu zuen. Arte mundukoek... bada, ez dakit. Gertukoek bai, baina...

Guggenheimizazio aro betea, Donostia 2016, Tabakalera... eta zu Londresen. Erakundeek kultura baloratzen dute, ala baliatzen dute?

Badaude gauza interesgarriak, baina ez dakit haiek ekarpenik egiten diguten guri. Eta ez dakit ekarpenik egin behar liguketen ere. Haien beharra da gizartearengan pentsatzea. Egiten diot nik kritika Guggenheimi ere, euskal artistei ez dielako bultzada ematen...

Baina, esaterako, Escuela Moderna / Ateneo Libertario kultur kolektibo anarkistako kide zara. Baten batek esango dizu kontrajarriak direla hori eta Guggenheimen erakustea.

Erakusteak ez dit kontraesanik eragiten. Kontraesana edozein erakusketatan sor liteke: diru publikoa nola erabitzen duten gero sarrera bat kobratzekoak direnean, lekuan lekuko sortzaileen beharrizanei muzin eginda. Finean, denok politika hobeen alde egin beharko genuke... Baina nola egin izaten da arazoa. Norberaren lana da kontrolatu ahal dugun kontu bakarra. Gero nolako interpretazioa egingo den ez dago jakiterik. Erakundeek beren burua garbitzen dute esanez kulturari ematen diotela babesa; ondorioz, arte munduko jendea pozarren dago, eta gizarteak badauka zer kontsumitu. Ez dut sinesten sistema horretan, eta horregatik naiz baikorra...

Baikorra?

Pentsatu nahi dut krisiak ez duela bizitza osoan iraungo. Pentsatu nahi dut jendeak ez duela goserik pasatuko, eta berriro deskubritu ahal izango duela zer den liburu bat edo koadro bat gozatzeko tartea izatea.