Iruña-Veleia, epaiaren zain

Epaiaren zain geratu da Iruña-Veleia auzia. Alde guztiek azken ondorioak eman zituzten atzokoan Gasteizko lehen zigor salan, eta akusazioek «frogatutzat» eman dute Eliseo Gil aztarnategiko zuzendari ohia dela 2006an iraultzailetzat aurkeztutako grafitoen egilea, eta hiru elementu nabarmendu dituzte oinarritzat: grafologia ikerketak, aztarnategian ibilitako arkeologoen lekukotzak eta Espainiako Kultur Ondarerako Institutuaren ikerketa. Aldundiko abokatuaren hitzetan, «argia» da Gilen egiletza, eta guztia aldez aurretik pentsatua zeukala erakutsi du epaiketak. Hasieran, fiskalak eta Arabako aldundiak ondarea hondatzea eta iruzur egitea egozten zioten Gili, baina azken unean omisio delitua eta dokumentuak faltsutzea ere egotzi dizkiote, eta hori argudiatzeko baliatu zuten atzoko eguna. Bost urte eta erdiko espetxe zigorra eskatzen dute Gilentzat guztira, eta bi urte eta sei hilabetekoa Ruben Cerdan ikertzailearentzat, ustez egin gabeko ikerketa batzuen truke dirua kobratu zuelakoan. Bi akusatuen defentsek absoluzioa eskatu zuten, eta Gilen abokatua kexu agertu zen akusazio berriengatik.

Gilek ere hartu zuen hitza saioaren bukaeran: «Sufrimendu ikaragarria ekarri dit epaiketa honek». Esan zuen, ordea, fedea duela justizian, eta bere errugabetasunari eutsi zion.

Azken unean, omisioa eta dokumentuak faltsutzea egotzi ahal izateko nahikoa jurisprudentzia dagoela argudiatu zuen fiskalak. Epaileak onartuko balitu, delitu horiek atea zabaltzen diote Gil zigortzeko aukerari, baita piezak berak faltsutu zituela frogatuko ez balitz ere. Fiskalaren ustez, aztarnategiko zuzendari zen neurrian, bertan gertatzen zenaren jabe baitzen Gil, eta, beraz, baita arduradun ere, ustezko faltsutzeak berak edo beste norbaitek eginda ere. Fiskalaren hitzetan, Gil autorea ez izanik ere, ardura postuan egonik, entzungor egin zien arkeologoen metodoa zorrozteko eskariei, eta «aurrera ihes» egin zuen, piezak jendaurrean aurkeztuz. Eta, fiskalaren ustez, ekintza horiek erakusten dute bazekiela zer ari zen gertatzen.

Hasieran, 285.000 euroko konpentsazioa ere eskatzen zioten Gili, 476 pieza hondatu zituztela kalkulatuta, eta haietako bakoitzari 600 euroko balioa ezarrita. Baina, atzo azaldutakoaren arabera, 102.600 euro eskatzen dizkiote, azkenean, ustez faltsutu zituen piezak 291 izan zirelakoan.

Aldundiko abokatuak bat egin zuen fiskalarekin, eta esan zuen grafologia ikerketetan Gil egiletzat jotzeko aski froga daudela. Haren ustez, Gilek nahita erabaki zuen hutsuneak zituen metodo arkeologikoarekin aurrera jarraitzea, baina ez arduragabekeriaz, baizik eta lana «aski gaizki» egiteak aukera uzten ziolako pieza faltsuak sartzeko.

Faltsutasuna, abiapuntu

Gilen abokatuak gaitzetsi egin zuen akusazioen jarduteko modua. Haren ustez, Gilek ustezko faltsutzeak egin dituelako frogarik aurkeztu ez dutelako gehitu dituzte beste bi akusazioak azken unean. Delitua egiteko motiborik ere ez zeukala esan zuen atzoko saioan, eta epaiketan ez dela agertu motibo horien aztarnarik. Gainera, abokatuarentzat nabarmena da iritzi publikoari piezak faltsuak direla sinetsarazteko «asmo obsesibo bat» egon dela. Horregatik uste du, politikoki, sozialki eta mediatikoki jadanik Gil kondenatuta egon dela 11 urtez.

Grafologia ikerketak ez zituen balekotzat jo, eta oraindik zabalik dagoen eztabaida zientifiko bat auzitegian ixteko gogoa txarretsi zien fiskalari eta Arabako aldundiko abokatuari. «Faltsutasunaren ideia da abiapuntua, inozentzia presuntziorako eskubide eta bermerik gabe». Defentsaren arabera, gainera, ez da frogatu arkeologoak zuzendaritzaren metodoari buruz kexatu zitzaizkienik, aztarnategia utzi eta gerokoak direlako kontakizun horiek denak. Haren esanetan, Gilek berehala egin zion kasu Amelia Baldeon Arabako Arkeologia Museoko zuzendariak aztarnategian kamerak jartzeko proposamenari.

Zaintza katea ere ez dela bete gogoratu zuen, eta instrukzio faseko atestatua ez zela ongi egin. Epaiketa bertan behera uzteko eskaria egin zuen horregatik.

Cerdan eta Escribano

Cerdan ikerlariaren kasuan, akusazioek esan zuten epaiketan ez duela aurkeztu ikerketen frogarik, baina Cerdanen abokatuak defendatu zuen instrukzio faseak iraun duen urte guztietan inork ez zizkiola eskatu. Defentsaren ustez, ez dago iruzurra egin zuen frogarik. Absoluzio a eskatu zuen horregatik, eta errudun joko balute, epaiketaren atzerapenak defentsarako ekarri dion eragozpena kontuan hartzeko.

Oskar Escribano zen auziko hirugarren akusatua. Eta hark lehen egunean adostu zuen urtebeteko kartzela zigorra fiskalarekin, pieza batean Veleia izena idatzi zuelako, «broma» modura.

Epaiketaren laburpena: Zigor txikiagoei atea irekita