Ideien galerien erakusleihoa

Uztaritzeko (Lapurdi) karrika luzearen buruan, Purguko Kurutzeko plazan, parentesi bitxia zabaltzen da. Erakusleiho erakargarriak dei egiten dio ibiltariari, Ttok sorkuntza eta arte lekuak. Joaniskobaitak borta hertsia du, baina unibertso zabalerako sarbidea ematen dio.

Gela zinez argitsuak batzarri egiten dio karrikatik datorrenari. Une batez bederen, eguneroko erritmo frenetikoa frenatzen du guneak: baratu eta arakatu zein diren mezuak; hori da jokoaren araua. Gogoetarako pizle da Ttok. «Ttok-ttok-ttok: gogoeta-asmakuntza prozesuaren onomatopeia da», azaldu du If Matxikote galeriaren sortzaile eta artistak.

Izenak izana salatzen du: «Ez dut pieza erosgarririk egiten; ene lana gogoeta bultzatzailea da. Horrek nau akuilatu Ttok zabaltzera. Datorren artista ere gai izan behar da bere lanaren azaltzeko».

Estetikak ez du kabitzerik Ttoken etikan, beraz. Horregatik, Matxikotek ez luke nahi bere lana komuneko paretan txilintxau ikusi, funtzioz hustuko bailuke.

Uztaritzeko galeriaren irekiera beharrak eragin zuen. Artista gisa leku eskasaren frustrazioak lehenik: «Ez nuen menpe izan nahi gehiago. Artista asko zain daude haien lanak erakutsi ahal izateko, jakin gabe erakutsi ahal izanen ote dituzten, ferietan ordaindu beharra dugu... Horregatik espazio hau sortu dut: gure lanak erakutsi ahal izateko». Bertze artistekin ere partekatu nahi izan du parentesi hori.

Horrekin, bigarren xedea betetzen du: artistek elkar ezagutzea. 2019ko ekainean zabaldu zuen Ttok, eta azaroan lehen erakusketa muntatua zuen jada: bere obrak, Alain Jouve eta Viviane Michelen lanekin batera. Lehena baitzen, ezagunekin egitea hautatu zuen, mandoaren urratsa segurua eta erraza baita. Baina, hortik aitzina, Christiane Giraud eskultorearen obrak erakutsi ditu: «Uztariztarra da, baina ez genuen elkar ezagutzen! Erakusketaz geroztik, kristoren harremana dugu!», erran du kontent. Girauden ele hauek definitzen dute haren artearen helburua, zeinak berresten baitu Ttoken ildoa: «Orekaren ediretea gogoetaren eta ekintzaren artean».

Geroztik, Keixeta, Mikel Dalbret, eta berriki arte Arantxa Lannes artisten obrak erakutsi ditu. Hastapenean, egile bat baino gehiago nahasi dira, baina tokiaren ttipiak sobera mugatu ditu; hala, orain, deliberatu du aldi guziez artista bakarraren lanak erakustea. Matxikotek argi du zein artistei egin nahi dien batzarri: profesionalak izan daitezela eta euskaldunak. Horregatik sortu du Zapart euskal artisten kolektiboa: «Inguratzen gaituen guzia franko-frantsesa da; gure hizkuntza ez da nehon sartzen... horregatik, beharrezkoa zen euskal artisten sare bat. Aldi berean, lanaren truke diru sarrera bat aldarrikatzeko. Hala nola Ttok eta Artgia proiektuak Zaparteko kideen erakusleihoak dira».

Matxikoteri bizibidea ez dio Ttok galeriak ematen, baizik eta heldu zaizkion eskaerek. Bisitari bakoitzak eman dezala borondatea altzariaren gainean pausatua den kutxan. Artistek ez dute ordaintzen. «Instituzioek berma dezatela doakotasuna eta artisten lansaria», eskatu du.

Ttipitasuna handi

30 metro karratuko gela hamaika mezuren ekarle da; artista bakoitzaren obra bederak igorri eta bisitariak beretzen ditu, erreferentzialtasunaren galbahetik behin iraganik.

Kurutzeko plazaren baretasunak kontrastea egiten du Ttok galeriako ideien jarioarekin. Dendaz husten ari zen Uztaritzeri «bizia ekarri» nahi izan dio galeria irekitzearekin. Eta horrekin batera, artea eta hainbat artistaren ezagutza herritarrekin partekatu: «Jendeak eskertzen du. Batzuk ohitura hartzen hasiak dira; ez gara debaldetan ari». Horregatik, oraindik goiti muntatuko dituen erakusketak bi hilabetez utziko ditu, jendeak parada ukan dezan ikustera joateko: «Denok egunerokoan sartuak gara, eta erakusketak ez dira sartzen jendearen lehentasunetan, estatikoak baitira. Azkenean, epea finitzen den arte».

Udan hetsia izanen da galeria: ez baita «turistentzat lanean ari», nahiz, harekin harremanetan jar daitekeen edozertarako. Urte bukaera ongi lotua du: irailetik goiti, Irantzu Lekueren obrak ikusi ahal izanen dira; ondotik, Aitor Ruiz de Eginorenak, eta 2022 hastapenean, Matxikoterenak.

Galeriaren barreneko zurezko mahai izandakoak hegiak kamustuak ditu. Matxikotek berak beztitu dizkio hankak, bloke modernoa sortuz. Gainean daraman pieza deigarria da: enbor landu batek aizkoraren lama ateraia du, alde batera so. Gainean, maketa batekoak nola, miniaturan den etxe multzo zuria iltze mordoak tinkatzen duen hari batek inguratzen du. Enborraren bertze buruan, burdinazko gar beltzek mugimendu bihurriz lasterkatzen dituzte eraikinak: «Etxeek pribatizazioa irudikatzen dute, aizkora krimenaren arma da, eta garrak naturaren indarra dira; dagokiona berreskuratzen duelako», xehatu du Matxikotek. Matxinada deitu du eskultura.

Matxikoteren sorkuntzak koherentzia du: arranguratzen dituen gaiak aurkezteko baliatzen du aspalditik: hirigintza, ingurumena, kultura, euskara, gai sozialak... «Barnekoa ateratzea da artisten lana. Maite dut nire lanean karga intelektuala izatea».

Haren adierazpide nagusia tindu lana bada ere, konfinamenduak eskultura esprabatzera akuilatu du. Hirisilduak serieak ongi erakusten du haren ibilbidea: akrilikoz hasi zen, tindatzen, baina eskulturarekin segitu du: «Eduki politikoa atxiki dut, arte teknika garatuz». Oraingo eguneko hirigintza salatzeko sorkuntzak dira. Horregatik ageri dira katastro zati batzuk, naturarekin harremanean. Lurralde antolaketak zinez arranguratzen du Matxikote: «Bakoitzak bere harresia nahi du, hiri funtzionala, harreman sozialak oro moztuak. Baina lehengo eredua ez zen hau, lurrak lantzeko balio baitzuen, ez belar mozkailua pasatzeko».

TTOK GALERIA
Irekiera urtea. 2019.
Lekua. Joaniskobaita, Purguko Kurutzeko plaza, Uztaritze.