Hiria

www.mondragon.edu/huhezi/ekt

Ze kolore dauka euskarak? Lizardiren larreen berdea? Goizetako belar bustiaren usaina al dauka? Txantxangorriek bezala kantatzen al du? Imajinatzen al dugu hormigoi koloreko euskararik, gasolina usaineko euskararik, oinezkoen artetik presaka igarotzen diren autoen hotsezko euskararik?

Hizkuntzek ez daukate kolorerik, ez daukate usainik, ez daukate hotsik. Hiztunek ematen dizkiegu. Euskararen kolorea, usaina eta hotsak aldatuz joan dira belaunaldiz belaunaldi. Ez zuten berdin hitz egiten Etxeparek eta Lizardik, eta ez dugu berdin hitz egiten Juana Bixenta Olabek eta guk. Mundua aldatu egin da, eta euskarazko hitzak sortu ditugu gauza berrientzat; esaldi berriak asmatu ditugu aldatuz doan pentsamendua egituratzeko. Eta, halako batean, heldu zen hiria Euskal Herrira; euskal hiztunak gutxiengo bilakatu ginen Baionan, eta ihes egin genuen. Halaxe azaldu zigun Eneko Bidegainek Eskoriatzan. Ipar Euskal Herrian barnealdean hartzen baitu arnasa euskarak. Baina ez da beti hala izan.

80ko hamarkadan, Hego Euskal Herrian Rock Radical Vasco delakoa puri-purian zegoela haren oihartzuna iritsi zen Baiona Ttipiko gazte batzuengana. Intsumisioaz hitz egiten zuten, feminismoaz, begetarianismoaz, okupazioaz. Euskaraz. Mundua aldatzen ari zen: Golkoko Gerraren aurkako mugimenduak indartzen ari ziren, Frantzian geroz eta gogorrago zegoen eskuin muturraren aurkako erreakzioak sortu ziren… Eta, Baionan, aldatzen ari zen mundu horrek euskaraz hitz egin zuen; gasolina usaina, hormigoi kolorea eta punkaren hotsa zeuzkan euskaraz. Horrela sortu zen Patxa mugimendua. Eskola hartan ikasitakoak omen dira gaur egun Iparraldeko mugimendu abertzalean abangoardian dabiltzanetako asko. Gizarte eredu tradizionalean etena eragin zuten. Baina euskararen kateak aurrera jarraitu zuen.

Mugimendua zatitu egin zen, ordea, eta hiriak beldurra ematen digu oraindik. Uharte isolatuak sentitzen gara itsasoaren erdian. Ez dugu sarea osatzen asmatzen. Eta etxean sentitzen garen guneetara jotzen dugu. Barakaldon Leitzan baino euskaldun gehiago egon arren. Baionan euskaraz dakitenak Arrosan baino gehiago izan arren. Euskara, biziko bada, Euskal Herri osoan biziko da; Senperen biziko da, baina Baionan ere bai. Baionatik eta Baionarentzat sortutako kolore, usain eta hotsak beharko ditu, ordea.

Aldatuz bizi den mundu batean bizi gara. Koloreak aldatu egiten dira, eta hizkuntzak ere bai. Baina belaunaldi bakoitzari pintore lanak egitea. Horrek bihurtzen baitu larreko hizkuntza noranahiko.