Gaztelu baten azpi lohitsuak

Kazetari gaztea da Eñaut Oihenart, nahiz eta ez den lanean hasiberria. Badira urte batzuk Euskal Herritik ihesi joan zela, «kosmopolita» edo «munduko hiritar» izateko asmotan. Adiskidetu zen bere sustraiekin, antza; egun, Gaur euskal kazetan egiten baitu lan. Jakin du asmo ezkutu bat dagoela Lapurdiko kostaldean dagoen jauregi abandonatu batean, eta, eraikuntza promotoreak eta tokiko agintariak lotzen dituen negozio ilun hori argitara eman nahian, ikerketa bat abiaraziko du. Horixe du abiapuntu Eneko Bidegainek Elkar argitaletxearekin ondutako Bichta éder nobelak.

«Ez da ohiko thriller bat, baina irakurleak intrigazko istorio bat irakurriko du liburu honetan». Egileak argipen horrekin abiatu ditu lanaren gaineko azalpenak. «Gazteluak uste baino sekretu gehiago gordetzen dituela ohartuko da protagonista, eta, liburua aitzinatu ahala, hari mutur horiek denak lotuz joango dira».

Hiru geruzatan sailkatu du liburuaren egitura Bidegainek. Zer gertatzen da gaztelu horretan? Zer egin nahi dute han? Nor dago proiektu horren atzean? Bada, ageriko misterioaren gaineko galdera horiek denak kokatu ditu lehen geruzan.

Gazteluaren gaineko proiektu horrek eragindako gatazka soziala irudikatu du bigarrengoan. «Euskal Herriaren eta euskararen zapalkuntza aipatzen da», azaldu du. «Lapurdin gertatzen da istorioa, eta kontatzen du euskara gutxietsia izan den herrialde horretan gure aitzineko belaunaldiei nola abandonarazi zieten euren hizkuntza». Horren ondorioz belaunaldi horiek jasandako mina azaltzen du, beraz, liburuaren bigarren plano horrek.

Alabaina, min horiek estaltzeko itxurakeriari eman ohi zaion garrantzia jarri du idazleak hirugarren geruzan. Alegia, nork bere izaerari uko egin, eta gehiengoaren itxurako agertzeko joerari egiten dio erreferentzia plano horrek. «Euskal izaerari uko egin, eta beste itxura baten jabe egindako pertsonaia asko daude liburuan».

Hain justu, hiru geruza horien bateratzeak ematen dio zentzua istorioari. «Horietako bat kenduko bagenu, erori egingo litzateke istorioa», zehaztu du. Idazleak azaldu duenez, zutabe berak batzen ditu geruzok: nobelaren tituluak.

Bichta éder. «Askori arrotz egingo zaio izenburua horrela idatzita ikustea, baina badu, noski, bere arrazoia», aurreratu du Elkarreko editore Xabier Mendigurenek. Egileak adierazi du Lapurdin sortzen ari diren proiektu berrien izendapenak irudikatzen dituela izenburuak. Izan ere, euskarazko izena ematen zaie, baina frantsesezko ortografiarekin idazten dira. «Apropiazio kultural horrek trufa egiten dio euskarari», esan du egileak. Eta, hain justu, horixe erakutsi nahi izan du izenburuarekin.

Luzeera ez da traba

Laurehundik gora orrialde ditu liburuak; gisa horretako intrigazko nobelak baititu gustuko Bidegainek. «Gustatzen zait liburuek konpainia luzea egitea; laburrek gosez uzten naute». Espazio zabal horrek, gainera, pertsonaia guztiei bizia emateko aukera eman diola gaineratu du.

Hizkuntza aldetik, Euskal Herri osoko euskaldunek irakurtzeko moduko liburu bat idaztea zuen xede. «Alde batetik, denentzat ulergarri izan zedila nahi nuen, baina, aldi berean, ni hazi nauen euskalkiari eta lexikoari uko egin gabe. Ulergarria behar du Hegoaldean, baina Iparraldean ez daitezela ahantzirik sentitu». Lan egin du horretan, eta uste du asmatu duela helburu zuen oreka hori lortzen.