Gazteen bizipenetan murgil egiteko

Jasone Osororen Festa, Oihana Iguararen Hormak eta Jordi Sierra i Fabraren Malkoak euritan. Hiru eleberri horiekin eman dio hasiera Elkar argitaletxeak Traola sail berriari. Oso istorio desberdinak kontatzen badituzte ere, gazteak eta haien bizipenak dituzte hirurek protagonista. «Horrek ez du esan nahi gazteei bakarrik zuzendutako liburuak direnik, baina, ziur aski, gazteak sentituko dira istorio hauetatik hurbilago», Antxiñe Mendizabal editorearen hitzetan. Traola hitzak bi adiera izan ditzakeela ere azaldu du: sare sozialetan hitz gako bati ikusgaitasuna emateko baliatzen da, batetik; eta arrantzan haria biltzeko tresna ere bada, bestetik. Hitz horren pean bildutako lanek oihartzuna izatea nahi lukete, baita irakurleak istorioen arrantza sareetan harrapatuta geratzea ere.

Igerilekuaren metafora baliatu du Osorok bere liburua azaltzeko. «Neurri batean, horixe da Festa: bizitzak tranpolin baten gainean jartzen zaitu, eta behera begiratzen duzu, igerilekura, eta kristoren bertigoa sentitzen duzu, baina hala ere, ezin duzu atzera egin, eta salto egin behar duzu». Hain zuzen, igerilekua du ardatz istorioaren lehen zatiak, eta igeri egitea bigarrenak. Ikasturte amaieran, gazte batzuek beren etxeko igerilekuan antolatu duten festara joango dira Andrea eta Sofia, 16 urteko bi neska. Elkarrengandik oso ezberdinak dira, baina lagun minak ere bai. «Andrea oso neska errebeldea da, loturak batere gustatzen ez zaizkiona; Sofiak, berriz, gurasoen babesa behar du hegan egiteko, eta heldu egiten hasteak bertigoa ematen dio». Festaz gozatuko dute biek, jolas egin, gauza berriak probatu, «bizitzan dena erraza izango balitz bezala, kezkarik ez balego bezala». Mutil batekin sexu harremanak izan, eta haurdun geratuko da Sofia.

Hor hasiko da nobelaren bigarren partea, zeinetan Sofiak egoera onartu eta erabakiak hartu beharko dituen. «Bizitzan igeri egiten ikasi» beharko du, finean.

Liburua idazteko lehen xedea «entretenitzea» izan dela zehaztu du idazleak, baina, aldi berean, «ahal dela, mezu bat igortzea» ere bai. «Asko sinisten dut fikzioaren bidez kontatzen diren egietan, eta zera nahiko nuke, Sofiaren azalean jartzen denean, irakurleak sentitzea —eta, batez ere, gaztea bada—, zer sentituko lukeen haurdun geratuko balitz».

Askotariko murruak

Iguaranek azaldu du bere nobelak bertsotarako behin jarri zieten gai bat duela abiapuntu. «Institutuko horman pintaketa bat agertu zen, non neska baten izena ageri zen, eta atzetik puta iraina». Kantagai ez ezik, eztabaidagai ere izan zuten auzia, eta buruan bueltaka ibili zuen gerora. «Ikusi nuen sarbidea ematen zidala interesatzen zaizkidan eta ukitzen nauten gai askori buruz aritzeko». Haren ustez ere, fikzioa egiak lantzeko modu bat da, eta «gainera, errealitatean eragiteko tresna oso-oso indartsu bat». Hala, liburuak gazteengan eragitea nahi luke, baina ez haiengan soilik, gizarte osoa ukitzen duten gaiak hizpide dituen neurrian. «Azken batean, abiapuntua den pintaketa hori bada paisaiaren parte bilakatzen ari den indarkeria mota bat: batzuek ezin izaten diogu ez ikusiarena egin zuzenean eragiten digulako, baina, beste batzuetan, zaila egiten zaigu identifikatzen».

Hormak, halaber, metafora bat ere izan litezkeela uste du, besteekiko harremanetan nork bere burua babesteko jarri ohi dituenak. Nobelaren protagonistetako lau gazteak dira: beren nortasuna eraikitzen ari dira, eta, horretarako, «hormak eta oskolak eguneroko tresna gisa» baliatzen dituzte. Eta horrek bidea eman dio Iguarani haien artean sortzen diren botere harremanez hitz egiteko. Izan ere, pintaketa agertzen denetik, pixkanaka argitzen joango da nork eta zergatik egin duen, pertsonaia bakoitza non kokatzen den eta erantzun bila nondik abiatzen den. Lau gazteez gain, bi heldu ere badira protagonisten artean —institutuko zuzendaria eta guraso bat—. «Sei ahotsetatik kontatu dut istorioa, uste dudalako askotan errealitatea baino garrantzitsuagoa izaten dela bakoitzak nola bizi duen». Hala, amaieran, irakurleak jakingo du pintaketaren egilea nor den, «baina, batik bat, zer mugitu duen horrek eta nondik datorren hori guztia, paisaiaren parte den indarkeria hori zeren gainean eraikitzen den».

Bestelakoa da Malkoak euritan eleberrian Sierra i Fabrak kontatutako istorioa, baina gazteak dira protagonistak hartan ere. Ramon Olasagastiren itzulpena argitaratu du Elkarrek, eta, Mendizabalek azaldu duenez, rock abeslari baten heriotza du lanak abiapuntu. Alarguna eta alaba bizi diren etxearen alboan lurperatua dago mito bihurtutako musikaria, «eta hilobi hori erromes leku bihurtuko da zaleentzat». Hala, egun batez, alabak «bizitza aldatuko dion mutil bat» ezagutuko du, eta biek abeslariaren heriotzaren alderdi argitu gabe baten berri izango dute. Mendizabalen hitzetan, «oso istorio hunkigarria da, eta badu misterio kutsu bat, azkeneraino argitzen ez dena».