Gaur konta daitezkeen kantuak

Gogoan duzu? Guk geuk inauguratu genuen areto hau, duela urte batzuk». Bilboko Kafe Antzokiko Kutxa Beltza aretoko taula gainera igo, eta oroitzapen horrekin abiatu du Huntaz eta hartaz emanaldia Ruper Ordorikak. Aldamenean du Joseba Sarrionandia, eta musikaria lehenengoz ezagutu zuen aldia ekarri du gogora hark: «Andolin Eguzkitzak Jon Miranderen Orhoituz liburua argitaratu zuen, eta zu, gitarra hartu, eta Kattalin abesten hasi zinen». Kantu horren errepika abesten hasi da segidan Ordorika: «Ene maite, ene maite, ene maite Kattalin...». Eta publikoa ere berehala jarri du kantuan. Etxeko egongelan egongo balira bezala, ordu eta erdi inguruko saio intimoa osatu zuten astelehen iluntzean bi artistek. Erdi kontzertu eta erdi solasaldi moduko formatua izan zuen, eta publikoa gustura egon zen bien arteko askotariko istorioak entzuten. Bide horren lehen urratsa izan zen astelehenekoa, eta biharko saioarekin borobilduko dute ibilaldia. Agortuta daude sarrerak.

«Pentsatzen nuen Joseba prosan arituko zela; baina begira», bota du bat-batean Ordorikak. Gitarra hartu, eta Sarrionandiaren poematik sortutako Alberto Caeiroren bisita abestu du zuzenean. «Gizarte normal bat izateko gogoa genuen. Giro gatazkatsu batean bizi ginen, eta paradoxa moduko bat da abestia», azaldu du idazleak. 1975. urte inguruan idatzi zuen kantua, eta Gabriel Aresti izan dute gogoan. Harekin izandako hartu-emana eta jasotako oinordetza nabarmendu dute bi artistek: «Erreferente bat izan zen». Pott Banda literatur taldeko kide izan ziren Ordorika eta Sarrionandia 1970eko hamarkadako azken txanpan, Bernardo Atxaga, Manu Ertzilla, Joxemari Iturralde eta Jon Juaristirekin batera. Argitaletxe bat sortzea zen abiapuntuko asmoa, baina Pott aldizkaria egin zuten azkenean.

1980an atxilotu zuten Sarrionandia, ETAko kidea izatea egotzita. «Bildotsa zen Sarri guretzat; ez genuen izenik esaten», oroitu du Ordorikak: «Behin, etxeko buzoira joan, eta Sarriren koaderno bat aurkitu nuen, eskuz idatzia. Galtzetan gordetzeko koplak poema zegoen bertan, besteak beste». Kantua abestu ostean, azalpena eman du Sarrionandiak: «Puerto de Santa Marian idatzita dago olerki hori, 1981eko udan. Kartzela berezi bat zen, máxima seguridad deitzen zutena. Giroa itogarria zen, oso gogorra, eta, halako egoeran, kideen arteko harremana ere ez zen onuragarria». Idazketa zen harentzat ihes egiteko bidea, eta hitzetan aurkitu zuen nolabaiteko babesa.

1985ean Martuteneko (Gipuzkoa) espetxetik ihes egin ondoren, Ipar Euskal Herrian hartu zuen babes Sarrionandiak. Hazparneko (Lapurdi) Elizaberri auzoan egon zen, eta, bertan gurutzatzen dira, hain zuzen, Martin Larralde bertsolariaren eta Sarrionandiaren erbesteak. Kantu hori izan zen hurrengoa, galdera bat duena erdian: «Itzuli izan balitz, zer?». Autorretratu bat da kantua. Bere buruaz ere mintzo baita Sarrionandia Larraldez mintzo denean.

Hazparnetik Habanara

«Nahi duzu beste kantu bat?», galdetu dio Sarrionandiari musikariak. Buruarekin adostasun keinua egin dio, eta Lera zakurren balada abestiaren akordeak jotzen hasi da. «Lagun izoztua nobela ez dut esango gutxietsita dagoenik, baina iruditzen zait ez dela radarrean egon», aitortu dio musikariak. Isilik geratu da idazlea, eta zera gehitu du: «Jo ezazu kantu alai bat». Barre egin du publikoak, baita Sarrionandiak berak ere. «Habanako bat, beraz», erantzun dio musikariak. Hondartza galduan entzun ondoren, honela aitortu du Sarrionandiak: «Dena da oso eklektikoa Karibean, nahaste-borrastea, eta jendea ere halakoxea da: ganorabako hutsa». Bugainbilen usaina testua errezitatu du segidan.

Tarte batez isilik egon ondoren, zera galdetu dio Ordorikari: «Zergatik egin zenuen Kubako disko hori?». «Zuengatik, nik uste», erantzun dio berehala. Kuban egindako birak harengan «eragin handia» izan zuela kontatu du musikariak: «Banuen gogoa han bizi izandakoaren lekukotasun bat uzteko. Nire omenaldi xumea da». Haren ondotik etorri dira beste zenbait abesti. Tartean, Izen zaharrak.

«Ez dakit zer ordu den; amaitzen joan beharko dugu», esan du halako batean musikariak. «Goiz da oraindik, lasai», oihu egin du ikusle batek publikotik. Barre egin dute bi artistek, eta Sarrionandiaren errezital batekin eman diote amaiera saioari. Clarice Lispector idazle brasildarraren testu bat euskaratu du idazleak: Geure bortizkeria. Saio bakoitzerako testu jakin bat prestatu du, «bakoitzerako desberdina». Txalo zaparrada baten ondoren, amaiera eman diote: «Eskerrik asko gure arteko elkarrizketa entzuteagatik». Publikoa gehiago entzuteko gosez geratu dela dirudi, baina bozgorailuetako saxofoi doinuekin hasi dira pixkanaka eserlekuetatik altxatzen.