Literaturaren didaktika irakasten duzu Euskal Herriko Unibertsitatean. Irakasle izango direnekin egiten duzu lan. Kezkatzen zaitu literaturan egiten den lan hori guztia nola iristen den edo nola ez den iristen haiengana?
Neurri batean kezkatzen nau zenbat galtzen duen jendeak, baita euskal hiztunak izanik ere, eta hori fenomeno berria da. D ereduan ikasita ere jende asko dagoelako ez duena ezagutzen euskal kulturako edo euskal literaturako ia ezer. Hori bada kezkatzekoa. Baina nik ikusten dut beste ikasle profil bat ere oso konektatua dagoena, era berean, agian ez nire erreferenteekin, baina bai beste erreferente batzuekin, gazteagoekin. Eta nik uste euskal literaturan, eta musikan ere bai, belaunaldi berriek egin duten ekarpena, 30 urtez azpikoek, demagun, zifra borobil bat emateko, izugarria izan dela, eta nik ez dakit gure belaunaldiak hori egin ote zuen bere garaian. Bietarik dago, beraz. Baina, lehen esan dudana dago hor. Normalizazioak ekartzen duena delako masaren kopururik handiena hortik kanpo egotea, baina, era berean, ikasleen artean nik oso irakaslegai interesatuak ere ikusten ditut. Minoria bat izango da masa horren guztiaren barruan, baina interes hori ikusten diet.
«D ereduan ikasita ere jende asko dago ez duena ezagutzen euskal kulturako edo euskal literaturako ia ezer. Hori bada kezkatzekoa»
Belaunaldiez ari zarela, hain justu, BERRIAn argitaratutako beste zutabe batean aipatu zenuen belaunaldien gaia, eta euskal gatazkak zure belaunaldia literarioki ere baldintzatu duela.
Nik uste dut baietz. Gure belaunaldia izan da euskal gatazkaren azkenengo belaunaldia, esan dezagun. Kartzelan dauden azkenekoak, adibide bat ematearren, gure adinaren bueltakoak dira. Horien ondorengoek ere, familiaren bidez eta, jasoko dute gatazka, baina zuzenean bizi izan dugunon artean, gure belaunaldia da gutxi gorabehera azkenengoa. Hori pisu handia izan da; ez dakit jende guztiarengan, baina nigan eta nire ingurukoengan hala izan da, eta hori literaturan ere sumatu dela esango nuke. Memoria ikasketetan «post-memoria» esaten zaie hurrengo belaunaldi horiei, eta beste modu batean jasoko dute gatazka, eta horrek beste abiapuntu oso desberdin bat dakar. Horrek bai artean bai eta literaturan ere paradigma aldaketa moduko bat ekarri du. Hori ona da. Guk, neurri handi batean, horren karga izaten jarraitzen dugu. Gure gurasoen eta, inkluso, gure aitona-amonen gerraren azkenengo katebegia gara. Eta orain gerrak jarraitzen du, baina beste zentzu batean, eta beste gerra batzuek jarraitzen dute. Adibidez, feminismoaren kasuan oso nabarmena da, ze hor aldaketa erradikala egon da, eta onerako izan dela esango nuke.
Ikusi gehiago
Edonola ere, zure literatur ibilbidean ere, azken urteetako lanetan plazer handiagoz idazten ari zaren inpresioa ematen du. Lehen agian zamatsuago edo ardura handiagoarekin, eta orain, aldiz, idazketaren langintza horretaz eta prosaz ere gehiago disfrutatuz. Hala da?
Bai, erabat. Ez dut horrela sekula pentsatu, baina baietz uste dut. Erreferenteetan, adibidez, ikusten da. Ni idazten hasi nintzenean, Samuel Beckett zen nire idazle kutuna dei dezakeguna, eta horretaz ikertzen hasi nintzen gainera, eta Becketten literatura da literatura agoniko bat, zenbaiten ustez, literatura eramaten duena muturrera eta ia-ia bukaerara. Nire master ikasketen amaierako ikerketa lanak, adibidez, titulu hau zuen: Samuel Beckett eta literaturaren heriotza. Pentsa, nik non nuen burua! Eta bai, hor bazegoen literaturarekiko askoz ere hurbilpen ilun eta agonikoago bat. Eta orain, berriz, hor nabil O'Hararekin. Gutxi gorabehera garai berekoak dira, eta nobelan ere aipatzen dut O'Hara nola joan zen Becketten Happy Days antzezlana ikustera, baina haren literaturaren moldea eta tonua erabat desberdina da.
Beckettetik O'Harara pasatu zarela, alegia.
Bai, txaketero baten moduan.
Eta askatzailea izan da aldaketa.
Noski, orain duzuna beti iruditzen zaizu aurrekoa baino hobea. Ez dut sekula pentsatu kontzienteki, baina bai uste dut bestelako hurbilpen batetik idazten dudala eta beste askatasun batetik ere bai, beste pisu eta eginbehar etiko batzuetatik kanpo, eta ez dut gehiegi garatuko, baina uste dut horrek ere zerikusia izango duela gatazkarekin. Horrek eragina du denongan; ez da bakarrik belaunaldi kontua.
