Filmaketako hirugarren begia

Ikusle ugari txunditu dituzte Dantza filmeko irudi ikusgarriek. Istorioaren kontakizunean berebiziko indarra dute eszenaratzearen estetikak eta kamerak harrapatutako koreografia landuek. Grabaketetan, ordea, Javier Agirre argazki zuzendariaren kamera gelditzen zenean ere, beste argazki makina baten kliska aditu zitekeen inguruan. Kide inprobisatu bat elkartu zen filmaren lantaldera: Xabier Artola argazkilariak kamera eskuan zuela jarraitu zuen filmaren grabaketa osoa, eta, han bildutako materialarekin, Kameren aurrean dantzari: 'Dantza' filmeko argazki sorta bat erakusketa aurkeztu du Donostian.

Alkizan (Gipuzkoa) bizi da Artola, eta gertutik ezagutzen du hango Urmara museoa, baita bertako Koldobika Jauregi eskultorea ere. Aurretik elkarrekin lan egindakoak ziren: Urmarak argitaratu zuen Ikiliko txondorra (2010) Artolaren argazki liburua. Txondorraren eta ikazkinen lanaren inguruan aritu zen orduan argazkilaria, eta bestelako proposamena egin zion Jauregik Dantza filmatzen hasi aurretik: grabaketetara gonbidatu zuen, han argazkiak egin zitzan.

Hala, 2014an, Igartubeiti baserrian (Gipuzkoa) egin zuten aurreneko filmatzean izan zen Artola, eta, ordutik aurrera, ia eszena guztien filmaketen lekuko izan zen ondorengo urteetan. «Argazkilari amateurra» dela dio, eta aurrez ezagutzen ez zuen mundu batean murgildu da azken urteetan. Horregatik, «esperientzia bat» izan da lantaldearen ondoan argazkiak ateratzen egotea, baina baita «nekagarria» ere: «Errukitu egiten nintzen dantzariez, behin eta berriro errepikatu behar izaten baitzituzten sekuentziak».

Filmatze batean argazkiak ateratzeak baditu bere abantailak: eszenaratze landua prest egoten da, behar bezala argiztatuta eta inguruko kamerek noiz harrapatuko zain. Dena den, zinemak bere «kodea» dauka, eta horren barruan lan egiten jakin behar da. Artolak ezin zuen nahi zuenean kliskatu kamera: «Soinua grabatzen ari baziren, ezta pentsatu ere. Euli batek ateratako hotsa entzuteko gai ziren, kilometro bateko distantziara».

Hala ere, argazkiak atera eta atera aritu zen Artola. 2.000 erretratuk igaro zuten aukeraketa, baina gutxienez hiru aldiz gehiago aterako zituela uste du argazkilariak. Analogikotik digitalera emandako saltoan, argazki bat bestearen atzetik ateratzera ohitu da dagoeneko, baina horrek asko zailtzen du aukeraketa lana: «Digitalean, jakin behar da ezabatzen». Erakusketa antolatzeko garaian, hain zuzen, aukeraketa egin zaio lanik nekezena.

Hogei jarri ditu Donostian dagoen Gipuzkoako Argazkilari Elkarteko aretoan. Aspalditik da elkarteko kidea, eta beti izan du han erakusketa bat egiteko gogoa. Filmeko eszena gehienen errepasoa egiten du erakusketak, baina, filmeko fotograma itxura daukaten arren, pelikularen osagarria dira: «Beste ikuspuntu batetik kontatzen saiatu naiz». Gainera, bereizi egiten ditu argazkia eta bideoa: «Bi medio dira; niri bideoa inoiz ez zait gehiegi interesatu». Argazki kamerak ematen dizkion aukerak baliatuta, txandakatu egin ditu koloretako eta zuri-beltzeko argazkiak. Gustatzen zaio zuri-beltza: «Koloreak interesgunea diluitu egiten du, zuri-beltza zuzenagoa da».

Filma hiru aldiz ikusi du dagoeneko, eta «aldi bakoitzean gauza berriak» aurkitzen ditu. Hori bai: «Ikusten duzu zenbat tranpa dagoen», dio barre txikiarekin.

Orain, filmaren arrakastak lagunduta, erakusketa beste leku batzuetara eramango du: otsailaren 6an kenduko du Donostiakoa, eta 12an irekiko du Zarauzko Photomuseumen (Gipuzkoa), bilduma osatuarekin. Atzetik etorriko dira Tafalla (Nafarroa), Bertiz (Nafarroa) eta Tolosako Aranburu jauregia (Gipuzkoa).