«Dutxatik toalla jarrita ateratzea bezala izan da»

Norberaren bila batzuetan, norberarengandik ihesi besteetan, ume garaiko haustura baten ondotik, joan-etorrian zaildu da Martin Bidaur (Tolosa, Okzitania, 1996). Gazte heldu zion literaturaren bidezidorrari, eta blogean, fanzineetan eta Lekore aldizkarian zenbait lan argitaratu ostean, udazkenetik dago kalean haren lehen poema liburua: Itzulera (Susa).

Zer izan da Itzulera idaztea?

Idaztea bera, zerbait automatikoa ez, baina atera zaidan zerbait izan da. Poemak idazteko ohitura bat banuen aurrez, eta une bat iritsi zen non ikusi nuen horietatik liburu bat atera zitekeela. Baina idaztea baino gehiago argitaratzea izan dela uste dut. Barruan neukan eta kanporatu nahi nuen zerbait hartu, eta forma bat ematea gero transmititu ahal izateko.

Hautsitako oroigarri batez hasten da zuretzat historia, «orain dela hamabi urte/ egunkarietan agertu zen etxe batean».

Souvenir-ek memoria bat ordezkatzen dute, oroitzapen bat, leku bat. Hori guztia proiektatzen dugu souvenir batean. Eta bat-batean apurtzen baldin bada, zer geratzen zaizu? Hautsitako souvenir bat, lehen atala, oroitzapen bat berreraikitzea izan da. Ez dut boutade-rik esan nahi, baina, azkenean, memoriak egiten du identitatea, metatutako esperientziak. Horren gainean oraina bizitzeko beharra dago gero.

Haurtzarotik datorren zauri bat zure egin, idatziz atera, eta hortik berrasteko balio izan dizu?

Zalantzarik gabe. Eta ez dakit kontzientea izan den, baina gerora argi ikusi dut baietz. Arindu bat hartu dut, nolabait. Horregatik hartu dut oso lasai jendeak zer esango zuen. Noski, poztu nau jendeak, idatzi didanean hunkitu dela, gustatu zaiola, baina argitaratzearekin bakarrik gustura geratu naiz.

Paris. «Ezleku kolosal/ sentitzen dut/ hiri hau». Bada denbora bat itzuli zinela. Zer arrasto geratu zaizu garai hartatik?

Gehienbat beldurra geratzen zait. Ez dakit poemetan jasotzen den, baina, niretzat, puntu batean, hondoa jotzea izan zen. Neure buruarekin ezin egote bat.

Huts egindako ihesaldi bat irakurtzen da poemetan.

Bai. Hemendik ihes egin nahi nuen, baina gauza batzuei ezin zaie ihes egin, gutxiago norbere buruari. Hor dago inflexio puntua.

Atalik luzeena da Pariskoa. Asko idatzi zenuen han?

Bilduma egiten hasi nintzenean, garai hartako poemak salbatu nituen gehien. Eta gero idatzi nituen berri asko ere atal horretan sartu dira. Luzeena izan liteke, kontatzeko gauza gehiago neukalako etapa horretan. Zerbait egiteko gogoz itzuli nintzen. Hortik ere sortu da liburua.

Eta Paristik Donostiara. Uharteak atalaren epigrafeak dio: «Inoiz galdu dudan/ ondasunik preziatuena/ da nire burua».Norberaren zaintzarako intentzio bat egon daiteke?

Berez, kontrakoa da. Beste pare bat lerro zeuzkan: «Inoiz galdu dudan ondasunik preziatuena da nire burua eta berdin zait», edo antzeko zerbait. Galdu dut, eta, berdin-berdin, bizitzen jarraitzen dut. Baina agian lot daiteke zaintzarekin ere. Horrelakoetan ikusten dut irakurle bakoitzak bere poema irakurtzen duela.

Koldo Izagirreren Parisen bizi naiz ekarri dit gogora honek: «Donostia beti izan da aski paristarra».

Konparazioa ohikoa da bi hirien artekoa. Izagirreri jarraituta, batetik badago Donostia hiri oso burges bat bezala. Baina badago niretzat bi hiriak lotzen dituen beste zerbait ere: bizipenak, beldurrak, espektatibak...

Haustura bat ere badago bien artean; Donostian errepikatzen ez den Paris bat.

Ados. Baina beti dago Paris Donostiara itzultzeko arrisku hori.

Errepika poeman diozu: «Argitu beharko genuke / aldi honetakoa tragikoa den oraindik / edo dagoeneko fartsa bat / inork ba al daki».

Infantila izan daiteke halako galdera bat botatzea. Baina gatazkak zenbat iraun duen, irauten duen, eta nola baldintzatzen gaituen, hori hor dago. Marx parafraseatuz, historia errepikatzen da, eta lehenengo aldian tragikoa da, eta bigarrenean fartsa bat. Gauzak errepikatu egiten dira, eta bitartean badirudi ez dela ezer aldatzen. Zurrunbiloak harrapatzen gaitu, eta horren aurrean nola aurkitzen garen, horrek gure nortasuna eraikitzen du, oharkabean.

Biluzi izanaren gorputzaldirik geratu zaizu?

Zentzu batean, sentitu naiz zaurgarri, baina hainbeste ere ez. Poemak ez dira esplizituak; ez nago ni. Nolabaiteko babes bat dago anbiguotasunean. Gauzak kanporatzeko ariketa bat izan da, baina asko ezkutatzen da. Dutxatik toalla jarrita ateratzea bezala izan da; biluztea bai, baina ez hainbeste.

Gazte promesaren mamuak harrapatu zaitu?

Itu Bandaren hasieran, agian, baina jolas hutsa zen. «Liburua noizko?» esan izan didatenean, ez dut seriotasun handiz hartu izan. Orain inork ez dit esan «bazen garaia!». Atera da, eta listo. Jendeak badauzka espektatibak non jarri, Katalunia-eta.

Zer da poesia horren aldean...

Hori ba. Gure gauzei askotan seriotasuna kentzea gustatzen zait. Jendea lanera doa egunero hamar ordu. Askoz gehiago da liburu bat argitaratzea baino.

Aurten bost urte beteko dira Itu Banda sortu zenutenetik.

Bost urtean joan-etorri asko izan ditu taldeak, zentzu onean. Kontua ez da orain dela bost urte geneuzkan helburuak bete ditugun, edo ez ditugun bete. Kideak hazten joan garen heinean garatzen joan da taldea. Hiru hasi ginen, orain zazpi gara. Zerbait malgua da zentzu horretan. Gauza asko egin ditugu: fanzineak, irratsaioa, errezitalak, aldizkaria... Eta, noski, badauzkagu mugak eta frustrazioak. Baina hori konpartitzeak bakarrik asko egiten du. Niri behintzat hasieratik balio izan dit horrek, eta gogoz jarraitzen dut.

Lekore-n aurrez atera zenituen poemetan ere agertzen da identitate bilaketa. Atzean geratu da kezka hori?

Separatako poemak eta liburuko asko garaikideak dira; are gehiago, liburuan egon zitezkeen. Nortasunaren bilaketa ez da zerbait zurruna, itxia. Orain artekoa arakatzeak, halere, lagundu dit kontzientzia hartzen.

Joxanton Artze hil berri da. Belaunaldi hura zenbateraino izan da erreferente bat zuretzat?

Niretzat hurrengo belaunaldia erreferente handiagoa izan da. Susa bera aipatuko nuke.

Entzun izan dizut ez duzula Ez Dok Amairu berri bat sortzeko enkargurik jaso nahi.

Aterako balitz primeran, baina ez atera behar delako. Ez zerbait prefabrikatua. Zerbaitetan parte hartu nahi badut, gogoz eta iniziatibaz parte hartu nahi dut, ez norbaitek esaten didalako «hartu karamelu hau eta eman Euskal Herriko kulturgileei zure karamelutik». Pixka bat hori da. Hori ez da transmisioa, hori gurasokeria iruditzen zait.

Gure belaunaldian ere jende asko ari da gauza interesgarriak egiten. Eta egon beharrean esanez «non dago gauzak egiten duen jendea, etor dadila gauzak egiten duen jendea...», jendea badabil gauzak egiten, eta horren bila joan behar da.