'GIRGILERIA'
Idazlea: Juana Dolores. Itzultzailea: Maider Ramirez. Argitaletxea: Katakrak.
Girgileria du izenburua Juana Dolores poeta katalanak Katakrak etxean argitaratu duen poema liburuak. Edizioa elebiduna da; batetik, ezkerraldean, Dolores poetaren jatorrizko hitzak dakartza katalanez; eskuman, bestetik, bakoitzari dagokion euskarazko itzulpena, Maider Ramirezek trebeziaz eta zentzuz prestatutakoa. Izan ere, poemategiaren bi bertsioak erakustearekin batera, itzultzaileak kontzienteki —eta ziur aski asko pentsatuta— hartutako erabakiak egin dira bide batez ikusgarri, hots, itzulpen prozesua bera. Egindako hautuen artean, Doloresen poemei darien heterolinguismoa Ramirezek euskarara nola ekarri duen nabarmendu nahiko nuke. Hizkuntza (eta kultura) katalana, euskara (eta euskal kultura) nola, gaztelerarekiko egoera diglosikoan bizi dela ez da inongo misterioa irakurlearentzat. Poetak, halaber, bere konposizioetan ez du polifonia hori ezkutatu; errealitatea dagoen-dagoenean islatu, eta elkarren atzean txertatu ditu erdal esapideak, katalanak bezalako hizkuntzek egunero bizi duten errealitate anitz horren isla. Bada, Ramirezek ere, Doloresen hautu linguistikoari zintzo, euskarazkoan mantentzea erabakitzen du, eta horrek, ezinbestean, bi hizkuntzak, euskara eta katalana harremanetan jartzeaz batera, bien arteko elkarrizketa (inplizitu) bat ere ekartzen du orriotara.
Aurrekoarekin batera, irakurleak heteropatriarkatuari eta ainguratzen gaituen sistema kapitalista basatiari kontra egiten dioten poemak aurkituko ditu orriotan, betiere, gorputzetatik, eta, batik bat, erraietatik idatziak. Begiratu baino ez zaio egin behar, poemaz poema, autoreak eraikitzen duen esparru semantikoari eta azalari dei egiten dion iruditeriari horretaz ohartzeko. Portadako ilustraziotik bertatik, etengabeak dira gorputzaren erreferentziak, baita gizakiok gorputzetatik eta gorputzen bitartez izaten ditugun pultsio eta erreakzio esentzialak ere. Ni dioen ahots poetikoa, hortaz, gorputz eta izate, biluztu egiten zaigu bidaia osoan zehar, eta bere gorputzak, harribitxiek nola, dir-dir egiten dute, hain zuzen ere, estutzen eta zapaltzen gaituen sistemaren kontra. Dir-dir eta brilli-brilli horietan konektatu dut gehien ahots poetikoarekin, eta une horietan ezagutu dut ondoen Juana Doloresen estiloaren funtsa. Izan ere, isla horiek ez dira inondik ere samurrak; ni poetikoaren diskurtsoari amorrua dario, indartsua da, zenbaitetan bortitza, eta gustatu egin zait horren ahots bizi eta adierazkor batekin topo egitea.
Juana Doloresen poema liburua kolore bakarrarekin marraztu behar izango banu, gorria aukeratuko nuke duda barik. Gorrian biltzen dira orriotan larru(gorri)tu diren gorputzak, baina baita autoreak orriz orri eraikitzen duen girgileria horren guztiaren dirdaiak ere, errubien distira eta azalarena, sentimenduena. Gorriz janzten da, halaber, diskurtsoa bera ere; nabariak dira hitzen oihartzun marxistak, kapitalismoak bereganatu dituen estetika eta rolak begien aurrean jartzen dizkigunean. Areago, salaketa bakoitza gorria bakarrik izan daitekeen amorruz kontatzen digu. Eta ezin bestela izan sistema zapaltzailearen aurka gorputzak eta erraiak oldartzen direnean.
