«Diskoa gure ispilua da; gure inspirazioa, gure musika»

Niko Perretek (Iholdi-Martxuta, Nafarroa Beherea, 1987) dantzan ezartzen ditu hitz sakonak, gitarra apalaz eta ahotsez sortu musika arinez, Frikun taldean. Xanti Legarto, Xabi Leon eta Jon Erbitirekin batera. Ezerezko herria bigarren diskoa karrikaratu dute, eta maiatzaren 2an ariko dira Pujoun (Okzitania), eta uztailaren 2an Arrosan (Nafarroa Beherea).

Frikun...

Hitz zaharra da euskaraz, errateko jende baztertua garela.

Lehen diskoa titulu gabea zen.

Ez, ez du. Hura biguine estilokoa zen, irletako musika. Bigarren hau, berriz, afro-rock eta tuareg musikaren eraginez atera dugu, eta guhaurek sortuak dira kantu guziak. Norberak baitu bere gustua: Xabik [Leon] maite ditu Afrikako musika elektronikoak, nik funka, Xantik rock-tuareg musika, baina jazza ere bai... hortik jalgi da diskoa.

Irrintzika ari izateko emaitza kausitu duzuea Ezerezaren herria diskoarekin?

Lehen aldia zait hain kontent izatea. Usaian, diskoa entzutearekin baztertzen dut. Lehen diskoa, adibidez, ahantzi nahi dut, beste garai bat baitzen, eta ez dut gehiago asumitzen. Lan hau, aldiz, gure gaurko ispilua da; gure inspirazioa, gure musika. Lehenean, euskaratzen genituen bertsioak ziren. Emaitzarekin harrituak gara; biziki harrera ona izaten ari da.

Martxoaren 10ean aurkeztu zenuten diskoa Angelun (Lapurdi). Nola pasatu da?

Biziki ontsa, aretoa bete zen. Interesgarria izan da: baionar eta angeluar frantsesak baitziren lehen lerroetan, sorpresa izan da; haiendako azken mohikanoak gara. Harrituak ziren, baina urrezko liburuan ohar baikorrak utzi zituzten. Bikaina zen. Gibelekoak adiskideak eta gure kulturakoak ziren: kantuz eta dantzan ari ziren. Angelun aritu naiz lanean, eta niretzat ez da Euskal Herria; beraz, kontent naiz hain ongi atera baitzen.

Mundu faltsu huntan kantuarekin atera zenuten singlea 2017. urtean. Kantu beraren bertsio ezberdin bat dakar disko berriak. Badirudi zeuen burua aurkezten duzuela...

Bai... aspaldi idatzi nuen. Helduak beti ari zitzaizkigun: «Har hori, egin hori, hori ez...» Gomendio emaile horiez trufa egiteko manera bat da.

Gure almadia abestiak berezia du introa. Nolaz?

Giro berezia sortzeko; garrantzitsua baitzitzaigun.

Ezerezko herria kantuak izendatzen du disko bera. Immigrazioa salatzen duzuea?

Bai, baina baita herri hutsa ere. Tuaregek, euskaldunek bezala, ez dute deus ofizialik: ez herririk, ez hizkuntza ofizialik... Herri zanpatua dira haiek ere. Bigarrenik, Xabi mugan bizi denez, etorkinak ikusten ditu usu, hitzak haiei datxezkie, baina poetikoak dira; beraz, interpretatzea libre.

Gainerako kantuak zureak dira.

Lehenik musika konposizioak egiten ditugu entsegu lokalean, eta ondotik letra idazten dut. Bestela ere, batek doinu edo erritmo bat proposatzen badu, denon artean muntatzen segitzen dugu.

Melodia inspirazio iturri zaizu?

Bai. Beti doinuekin konposatzen ditut kantuen melodiak eta hitzak. Ontsalaz, ideiak jada baditut buruan.

Badirudi Denboratik at kantuak dioela zuretzat musika «libratzailea» eta «askatzailea» dela: «Izatetik berriz ateratzea».

Badira etniak munduan denborarik gabe bizi direnak, gu ez bezala. Hori nahi nuen atera: badela beste modu bat bizitzeko. Peuls herrietan, adibidez. Dantza konpainia batekin Afrikan egon nintzelarik, bertako batek erran zigun: «Zuek, europarrek, baduzue ordularia; guk, berriz, badugu denbora». Interesgarria zait.

«Denboraren esklaboak» direa europarrak, eta haizeak eramanen ditu, kantuak dioen gisan?

Esklaboak gara sistema kapitalista honetan: lan bat behar baitugu, dirua behar dugulako... Badugu autoa, etxea... baina denak haizeak eramanen ditu, ez dute inporta; egiazko harremanek, ordea, bai. Babestuak sentitzen gara objektuen bidez, baina faltsua da hori. Hogei urtez egunero sentitu dudana da; bai baratzezaintzan, bai argi teknikari gisa ere.

Laket dut holako hitz seriosei besta giroko musika arina lotzea, kontraste hori, desfase hori.

Botere afera kantuak ere immigrazioa du solas.

Bai, eta bigarren koplan gerlaz eta industriaz ari da. Hor ere funk musika eman diegu gai gogorrei.

Nor da Bulum balam abestiko «abere ilun» hori?

Buruan da, beltza, batzuetan ez baikaude ongi. Esperientzia on gisa hartu beharko genituzke egun txarrak, hutsunera eramaten bazaituzte ere.

Egun ilunak sortzaileak direa?

Bai. Esperientziaz, honezkero, badakit noiz heldu zaizkidan! Orain, adibidez, ezin dut deus idatzi, zinez kontent baikara disko honekin! Kur-kur. Bulum balam onomatopeia poetiko asmatua da: zalantzan, dilindan...

Abisuak eman arren: «Urruti joaten zira oreka galtzen duzunean». Droga solas?

Ez, batere. Bizitzako segurtasunaz mintzo gara berriz ere: baduzu egoera ekonomiko ona, baina oroit gazte denboran nahi zenuen askatasunaz. Gure lagun taldeak apurtzen du barnealdeko eskema klasikoa: lana, ezkontza... Erosotasuna baztertu beharra da aske izateko, kurtsore bat bezalakoa da: lan egoera onak askatasunetik urruntzen baitzaitu. Horretan datza gure bizitzako bataila. Erosotasun horretatik jalgitzen ari naiz: egona bainaiz Angelun hiru urtez teknikari gisa, egoera oso onean, baina askatasunik ez lagunekin egoteko eta beste. Filosofia hori ene buruari naturalki aplikatzen diot.

Ez eten ez Opilo: «Hondakinez gaindituak gara, mozkin gizartea tiranoak denetan».

Duela bi urte idatzi nuen. Klima aldaketaz jabetu gara, baina kasu eman behar da; erraten baitugu gure falta dela, baina ez dezagun ahantz industriak joritzen duela egoera, modari segituz. Ez ditut plastikodun gauzak erosten; alta, industriak berdin dirau haien fabrikatzen. Modako beganismo muturrekoak bezala, laborari ttipiak lanjerrean ezartzen ditu.

Gure almadia: «Zerumuga, bizitza belztua, itsasalde lohituta horra gure almadia». Itsasoa ez duzu urdin ikusten.

Ahotsezko alerta piztu nahi dugu.

Grekoak ere badu bere ahotsa.

Bai: «Ez zaitut entzun nahi, beti baituzu sosa solas», dio. Greziara oporretara joan eta maitemindu nintzen. Geroztik ikasi egin dut lengoaia, eta Atenasen bizi izan naiz. Bouzukia jotzen ikasi nuen.

Maite dut haien mentalitate herrikoia, belaunaldien arteko nahasketa... hemen askoz ere zatikatuagoa da dena: gazteak, zaharrak, pobreak...

Sigi Saga frantsesez da.

Besterik gabe. Gogoa bai, baina frantsesez idazteko inspiraziorik ez dut! Musika estiloez mintzo da. Manguez da frikun-en baliokidea grezieraz.

Diskoaren euskarria berezia da.

Ez denez gehiago diskorik erosten, zerbait artistikoa atera nahi genuen. Paper birziklatuarekin egin du Nikola Armendaritzek.