Bi norabideko erakusleiho bat

XX. mendearen hasieran, udarik uda, burgesiaren eta aristokraziaren opor gune nagusietako bat bilakatu zen Donostia. Goi joskintzako piezarik berrienak eta dotoreenak soinean zituztela ibili ohi ziren jende haiek denak, eta, hala, Miarritzerekin (Lapurdi) batera, hiria modaren erdiguneetako bat ere bihurtu zen nazioartean. Kalean, hondartzan, kirol ikuskizunetan, dantzaldietan... edonon topatzen zuten aukera beren jantziak erakusteko. Baita besteenak ikusteko ere. Bi norabideko erakusleihoa zen, beraz, Donostia garai hartan. «Modak funtsezko rola jokatzen zuen harreman sozialetan, ikusteko eta ikusia izateko hiri modernoetako dinamika hartan», Miren Arzalluz Loroñoren hitzetan. Modak gizarte hartan izan zuen garrantzia aztertzeko, orduko janzkerak zein aberats giroa agertzen dituzten argazkiak bildu dituzte Donostia, moda-eszena erakusketan, Arzalluzen gidaritzapean. Urriaren 15era arte egongo dira ikusgai, Kubo-Kutxa aretoan; bitarte horretan, hainbat jarduera osagarri ere izango dira.

Kutxa Fundazioaren Fototekak 50 urte bete ditu, eta urteurrenaren harira osatu dute erakusketa. Bildumak dituen 1,5 milioi argazkietatik 120 hautatu dituzte. Hain zuzen, 1973an, Udal Aurrezki Kutxak, Photo Carte eta Foto Marin Donostiako argazki denden funtsak erosi zituen, eta bi bilduma horietakoak dira ikusgai jarri dituzten guztiak, orduko bizitzaren lekukotasuna ematen dutenak.

Komisario lanetan Arzalluz aritu da; historialaria, ikertzailea eta Cristobal Balentziaga jostunaren figuran aditu nagusietakoa, gaur egun Palais Galliera Parisko Modaren Museoa zuzentzen du. Erakusketa egiteko ideia 2016an sortu zitzaien antolatzaileei, Arzalluzek Donostian emandako hitzaldi baten harira. «Mirenek ondo ezagutzen zituen gure funtsak, bere ikerketetan jada erabili zituelako. Eta argi ikusi genuen erakusketa honen potentziala», adierazi du Ane Abaldek, Kutxa Fundazioko Arte eta Ondare zuzendariak.

Funts horietan berriz murgildu zen Arzalluz, eta «hustuketa lan bat» egin ostean, 1.600 irudi hautatu zituen lehenik, eta 120rekin geratu zen azkenean. Zein asmo izan duen argi azaldu du: «Hau ez da ez nostalgia ariketa bat, ez garai hartako modaren deskribapen bat. Saiatu gara esplikatzen testuinguru hartan zer neurrira arte izan zen moda izugarri inportantea, ezinbestekoa, bai euskal kostaldea eta Donostia nazioarteko aisialdi gune bat bilakatzeko bide horretan, bai hirian gertatzen ziren harreman sozialetan eta bizitza kultural eta ekonomikoan».

Eszena eta azpi-eszenak

Komisarioak azaldu duenez, bereziki Lehen Mundu Gerrako urteetan, beren bezeroei segika, Europako moda etxe askok aukeratu zuten euskal kostaldea beren dendak jarri eta modari lotutako jarduerak antolatzeko. Hala, hiriko bizilagun eta denda ugarik ere arlo horretan lan egitera jo zuten, emakumeek bereziki. Haiek dira protagonista aretoaren lehen gunean: Modistak eta sastreak. Ofizioa eta bikaintasuna izenburupean, andrazko sastreak, kapelagileak, probatzaileak, brodatzaileak, oihal ebakitzaileak eta beste ageri dira argazkietan.

Aretoan barneratu ahala, beste bost ataletan antolatu ditu komisarioak irudiak. Eszenatoki nagusi bateko azpi-eszenak balira bezala, hain zuzen. Hondartza-eszenak. Estilo eta askatasuna atalean, Kontxako irudiak dira nagusi, eta bainurako arropen bilakaeraren lekuko dira horietako asko. Izan ere, andreen bainujantzia asko aldatu zen 1914. urte inguruan, gizonek janzten zutenaren antzekoa zen maillota erabiltzen hasi baitziren hainbat emakume.

Hiri-eszenak. Ikustea eta ikusia izatea atalean, hiriko beste espazio publiko batzuk ikus litezke: hotelak, jatetxeak, dendak, kafetegiak, pasealekuak, antzokiak... Jendeak beren jantziak erakusteko agertoki zirenak. Baita zaldi lasterketak Lasarte-Oriako hipodromoan nahiz zezenketak Txofreko plazan ere, erakusketako beste atal batean ageri denez.

Ariketa fisikoa egiteko diseinatutako arropa ere modaren parte bihurtu zen urte haietan, Eliteko kirolak. Erosotasuna eta 'sport' moda izenburupean bildu dituzten argazkiek erakusten dutenez. Halaber, hiriko kultur programazioaren berri ematen dute Bizitza soziala. Luxua eta sofistikazioa ataleko irudiek, baita ekitaldi horietarako janzkeren berri ere.

Erakusketaren katalogo bat ere osatu dute, Arzalluzen testuekin.