Azalberritze batena. Gorputzaldi hori utzi dio disko berriaren bilaketak Anari Alberdiri (Azkoitia, Gipuzkoa, 1970). «Badira matxinsalto moduko batzuk azal bat garatu, horren barruan bizi, eta gero oso-osorik hortik ateratzen direnak, azal hori erreplika bat bezala utziz alboan. Ba, antzeko zerbait izan da. Gitarrarekin hasten zara, kantatzen duzu 'itsasoan mugak', kabitzen da, bazoaz, eta, derrepente, zure lekutik kanpo zaude. Hori zeure buruari eskaintzea sekulakoa da. Jendearentzat igual ez doa inora, baina ni arriskuan sentitu naiz, benetan beste leku batetik ari nintzela. Eta, gaur, diskoa atera da, eta lasai nago».
Hamar kantu bildu ditu lan berrian, «inoiz baino gordinago, idorrago, amorratuago eta narratiboagoa» den diskoan, Eider Rodriguezek aurkezpen orrian idatzi duenez, eta Raymond Carverri hartutako Giza zarata ideiaren pean bildu ditu denak. Beste aldaketa bat ere bada: Bidehuts utzita, Tristuraren Industriaren zigilu propioa estreinatu du.
Azken diskoekin harrera beroa bildu du Anarik. Eragin dizu jendea gainean izango dela jakiteak?
Ni oso ondo gogoratzen naiz inork espero ez zuela diskoak ateratzea zer zen. Orain igual badago espektazioa, baina betiko txistea da: jendeak zure aurreko diskoa nahi du beti, eta hori ezinezkoa da. Are, nik orain ez nuke Zure aurrekari penalak berriz egingo, eman didan denarekin ere. Sentsazioa zen hor eroso nengoela, erosoegi igual. Eta niretzat arriskua da beti leku seguruena sortzeko. Bertigoa behar dut, eta kasu honetan bilatzera joan naiz: beste leku batean grabatuz, idazteko beste era bat bilatuz… Hor badakizu prozesuan haustura bat egongo dela, eta, alde horretatik, gustura nago.
Eta nondik hasi duzu lan hori?
Beti joaten naiz idazten, eta baneuzkan maketa batzuk ere. Bitartean, uste dut badagoela parte bat zugan aldatzen doana. Bila zabiltza, gauzei erreparatzen, eta gero jartzen zara modu kontziente batean bildutako horri begira. Niretzat nahiko prozesu inkontrolatua izaten da, obsesiboa bihurtzen den arte. Agian daukazu Glovoko kaxa horia eta «bere zentimetro karratutan sartzen den gure garaiaren ankerkeria» esaldia, eta disko osoa egin behar diozu horri.
Beste ideiaren bat ere egon da hasieratik?
Bunkerrarena, adibidez. Nola gauden geruzaka, kapa geopolitiko eta bestelakoetan bilduta. Aurretik intimitateaz asko idatzi dut, eta orain nagia neukan. Behar nuen gauza sozialagoei buruz-edo aritu, bazetorrena Zure aurrekari penalak-etik eta Epilogoa kantutik. Baina ez da derrepente beste azal bat janztea: azalari buelta barrutik eman behar diozu, zure ahotsari buelta barrutik eman. Eta hori oso zaila da.
«Agian daukazu Glovoko kaxa horia eta 'bere zentimetro karratutan sartzen den gure garaiaren ankerkeria' esaldia, eta disko osoa egin behar diozu horri».
Aldenduta ere, segi dezan Anariren unibertsoaren parte izaten.
Bai. Hala balitz, poza emango lidake. Nik uste dut hiru kantutan mugitzen naizela beti: liriko-dramatikoak, kantu askoz zuzenagoak —hemen Kontinente zaharra, adibidez—, eta biluziak diren kantuak.
Hemen Bunkerra, adibidez.
Bai. Ez zait gustatzen edo ez dakit egiten kantu mota bakarreko disko bat. Dinamika behar dut, eta hemen asko erreparatu diot horri: kantu bakoitzaren izaera musikalari hitzak ahalik eta gehien ajustatzeari. Troiako zaldia-ren doinuak berak, adibidez, izan zezala hitzetan aipatzen den prozak puntua, eta gauza bera besteekin. Aurretik kontzeptualagoa izan naiz, baina disko hau oso kantuka pentsatu dut.
Ordena ere deigarria da. Kontinente zaharra punkienaren ostean jarri duzu Bunkerra, esaterako.
Hori zen jokoa. Seguru sentitzen gara gure intimitateen bunkerretan, baina hor ere ez gaude salbu. Niretzat diskoko kanturik gogorrena Bunkerra I da. Lehen toma batean dago grabatuta, akastun toma batean, lehen diskoko Anarirekin ere konektatu nahi izan dudalako.
Auzi sozialei zuzenago kantatzeko hautua egon da azalberritzearen muinean?
Bai, hein batean. Ni oso pertsona politikoa izan naiz beti, artistikoki izan naizena baino gehiago. Urgentziazko kantuak beti egon dira hor —anaia intsumiso zebilenean egindakoa, AHTren kontrakoa...—, baina, artistikoki, beste leku batetik garatu naiz, melankoliatik-eta. Eta uste dut, eginaren eginaz, nire izaera sozial-politikoa alineatzeko beharrera etorri dela orain bidea. Niri Amua kantuak esplikatu zidan pertsonala politikoa den kontzeptua —hor nire kantuek beste dimentsio bat hartu zuten—, eta orain da pixka bat gogora ekartzea, pertsonala bai, baina pertsonala ez dena ere politikoa dela.
«'Bunkerra I' lehen toma batean dago grabatuta, akastun toma batean, lehen diskoko Anarirekin ere konektatu nahi izan dudalako»
Garaiaren argazki iluna egiten du diskoak. Hala hautematen duzu?
Etorkinen drama, droga kontsumo gero eta altuagoa —bai euforiarentzat, kokaina; eta baita kulpa eta malenkoniarentzat ere, prozac-a—, esplotazioa, feminizidioa... amaiezina da gure ongizatean kamuflatzen den garaiaren ankerkeria. Hori dago diskoan. Eta nola dena batera gertatzen eta heltzen zaigun, zoratzekoa da. Nor garen gu hor, munduari behatzarekin bueltak emanez. Baina dagoen eta gogorrena inboluzioa da niretzat; sozialki, politikoki. Hainbat eskubideren inboluzioa ikustea inolaz ere espero ez duzun zerbait da.
Eta, halere, garaiaren urgentziari ez ezik, egunerokotasun xeheari ere kantatu diozu. Zure kantua hortik erabat desitsatsi ezin bazenu bezala?
Bai. Ez dut hori ukatu nahi izan. Lehen esan dizudana da: jertseari buelta bat ematea, baina jantzita daukazula.
Gereziondoak, ilargia, leku abandonatuen edertasun arraroa… poetikotasunaren bilaketa ere zure-zurea da.
Dena doalako batera. Liburuaren [Gari eta goroldiozko] aurkezpenean aipatzen nuen: argazki bat ateratzen baduzu, dena sartzen zaizu, ez zuk nahi duzuna bakarrik. Sartzen zaizkizu arbolak, langileak eta han bakarrik doan hori. Lehen esan duzu zer elementu zeuden hasieran, eta beste bat zen munduari su emateko gogoa pizten zaizu eta konformatzen zara zigarro bat piztuta. Nik ez dut erretzen, eta inguruan galdetu nuen: erre dezaket zigarro bat nire disko batean? Eta lehen ez, baina orain bai, erre dezaket. Matxinsaltoaren azal hori kenduta, distantzia estetiko bat dagoelako kantuetan.
«'Amua' kantuak esplikatu zidan pertsonala politikoa den kontzeptua, eta orain da pixka bat gogora ekartzea pertsonala ez dena ere politikoa dela».
Orain hartu duzu distantzia horren kontzientzia?
Horren kontzientzia hartu baino gehiago, aukeratu egin dut hori. Eta horrek eman dit beste zera bat oso nirea dena, eta da ironia edo autoironia. Distantzia estetiko hori dago Vesna Vulovic-en ere, «ez zara Vesna Vulovic baina zuk ere galantak bildu dituzu bizi honetan» kantatzerakoan. Horretarako aukera zigarro hori piztearen keinuak eman didala uste dut.
Aipatu duzu Gari eta goroldiozko, azken diskotik honako tartean argitaratu duzuna. Hura idazteak eragin dizu disko honen idazketan?
Seguru, liburutik pasatuz ere egin dut bidea. Liburuan ere badago distantzia estetiko bat —egia da kontatzen dena, baina ez da erreala—, eta diskoko kontzientzia soziopoetikoa ere badago. Une batean, pentsatu nuen ona litzatekeela liburuarekin disko bat egitea, baina jarri nintzen, eta garbi ikusi nuen hori ja ez nuela egin nahi.
Paco Locorengana jo duzu grabatzera, Espainia hegoaldera. Zeren bila?
Zakarra da haren produzitzeko era, eta aspaldi nahi nuen harekin grabatu. Ez zaitu ezagutzen, gainera, ezberdin entzuten zaitu, eta horrek asko ematen du. Harekin batera, badago beste pertsona bat diskoan, Joaquin Pascual. Beti egon da —Irla izan-en, Harriak-en, Orfidentalak-eko pianoan…— , baina oraingoan Valentziara joan naiz pare bat aldiz, eta harekin arreglatu ditut kantuak. Biok bilatu dugu beste era bateko disko bat egitea.
Oraina kontakizun. Erresistentziak hitzaldi zikloan hartu zenuen parte aurrekoan, Bilbon, eta gerra asko galdu izanaz aritu zinen. Azalduko zenuke hori?
Laburrean, esan nuen erresistentzia kulturalaren inguruan badagoela ardatz bat lotzen nauena Mikel Laboatik Pello Reparazera, euskaraz bakarrik abesteko hautuagatik. Hori erresistentzia maximo bat da. Erradikala. Eta gero badagoela beste erresistentzia kultural bat, guk dakarguna, Lisabo eta hauekin batera konektatu gaituena munduko egiteko beste modu batera. 90eko hamarkadan, gure erreferentziak, Fugazi-eta, saiatu ziren musika munduak sortzen duen inertzia kapitalistaren erruedari makila bat sartzen. Eta gu saiatu ginen, gure txikian, hemengo inertziei ere aplikatzen hori. Eta hor daukat gerra asko galdu izanaren sentsazioa. Dena den, bataila epikoak norberak bere gain hartzea ere ez da bidea. Artistak izan behar du nahi duena. Erabakigune politikoetan daudenena da benetan ardura.
«Ez nago lasai Spotifyn, baina Spotifyn nago. Joaquinekin, Paco Locorekin, Thalia Zedekekin… guk Spotifyri buruz hitz egiten dugu, ze kaka zahar den hau».
Plataforma handiek zerikusia dute diozunarekin?
Noski. Ni Spotifyn nago munduko kulpa sentimendu denarekin. Ez nago lasai Spotifyn, baina Spotifyn nago. Joaquinekin, Paco Locorekin, Thalia Zedekekin… guk Spotifyri buruz hitz egiten dugu, ze kaka zahar den hau —1.000 entzunalditik beherako taldeak botako dituztela, hiru hilabeteetan 45 euro kobratzea...—, edo jaialdiekin zer ari den gertatzen, eta iruditzen zait erresistentzia horiek ez ote ziren geratu gure belaunaldian. Ez dakit egon ote den horren transmisiorik.
Bidehuts utzi eta Tristuraren Industria izenpean autoekoitzi duzu diskoa. Zer dago horren atzean?
Pauso zail bat izan da, baina beharrezkoa. Bidehuts dagoen kotxerik ederrena da niretzat, halako kotxe klasiko bat, lanera joateko ordubete lehenago arrankatu behar duzu, pila bat zaindu… eta nik Twingo bat behar dut orain. Arintasuna. Are, gehiago, aldatu denean zenbat disko egin, disko fisikoak egin behar ote ditugun edo ez… Horregatik egin dut. Eta neurekin zerikusia duten beste eremu batzutako gauzak egiteko baita ere.
Musikaz haragoko proiektuak dituzu buruan, beraz?
Beti dauzkat, bai literaturan eta bai bestelakoetan.
«Hasieratik eduki dut argi disko fisikoa aterako nuela. Baina 'Irla izan' edo 'Zure aurrekari penalak' baino bost aldiz kopia gutxiago fabrikatu ditugu».
Formatua aipatu duzu. Zalantza egin duzu diskoa fisikoan atera edo ez?
Hasieratik eduki dut argi baietz. Baina Irla izan edo Zure aurrekari penalak baino bost aldiz kopia gutxiago fabrikatu ditugu. Nik oraindik behar dut objektua. Eta aparte: disko bat egiten ez baduzu, zenbat kantu egiten dituzu? Zerikusia du artistikoki beste leku batera heltzearenarekin. Egungo logikan, singleak solte botako banitu, leku erosoago batean geratuko nintzateke. Bat egin, eta bota. Demagun, Lagun izoztua egin nuen bezala, edo Vinu, Cantares y Amor. Eta polita da. Baina, nire ustez, obra artistikoak berak justifikatzen du disko baten bila joatea. Muturreko egoera horretan bakarrik bila nezake nik Vesna Vulovic bezalako kantu bat.
Diskoa aurkezteko orrian Aki Kaurismakiren unibertsoarekin lotu duzu kantu hori: herrenak herren, adore hartze moduko bat iradokiz diskoaren azkenetan.
Oso ondo pasatu dut kantua idazten. Gari eta goroldiozko bada halako autorretratu autoironiko eta desdramatizatu bat, eta doinu honek hasieratik eraman ninduen antzeko puntu batera. Kaurismakiren pelikuletan protagonista sartzen da tabernara eta beti dago talde bat jotzen, giro erdi punki erdi erromantiko batean, oso guaia, eta denbora guztian esaten nien taldekideei, «hau horiek bezala jo behar dugu». Horrek ere ematen zidan erresistentzia estetikoaren potentzia. Kasualitatez ezagutu nuen Vesna Vulovicen istorioa [hegazkin istripu batean, 10.160 metrotatik salto egin eta bizirik atera zen], eta esan nuen, «hau da». Ia inoiz ez duzu egiten nahi duzuna; beti, ahal duzuna. Hor gatoz denok.
