bell hooksen 'Transgresioa irakasgai' liburua itzuli du Amaia Apalauzak

bell hooks idazle, irakasle eta militante feministaren Transgresioa irakasgai. Hezkuntza askatasunaren praktika gisa liburua euskaratu du Amaia Apalauzak. Artikulu bilduma bat da, eta hamalau atalez osatuta dago. «Ikasgela barruko egoera, gatazka, zailtasun eta borrokak identifikatu, eta horri buelta emateko proposamenak egiten ditu; kasu honetan, bestelako pedagogia batzuk proposatzen ditu: askatzaileagoak, erradikalagoak, konprometituagoak...». Begirada intersekzionala du lanak, eta, Apalauzaren arabera, «beharrezkoa» zen liburu bat da; Katakrak argitaletxeak kaleratu du.

Itzultzaileak azaldu du eskola segregatuetan ibili zela hooks, eta, hark zioenez, irakasleek beltz gisa «ahaldundu» egiten zituzten hura eta bere ikaskideak. «Eskola hura kontra-hegemonikoa zela esaten du, pentsatzen irakasten zietelako». Gero, integrazioarekin, azal zurikoekin elkartu zituzten, eta oztopo ugari izan zituen orduan. «Hezkuntza eredua informazioan oinarritutakoa zen. Ikasleak hartzaile hutsak ziren, ez zuten ahotsik. Horri buruz asko hitz egiten du liburu honetan: garrantzitsua da ikasle guztiek ahotsa izatea».

Unibertsitatera joan zen ondoren idazlea, eta, han, berdin. Banku hezkuntzaren ereduaren inguruko gogoeta egiten du lanean. «Paulo Freire pedagogoaren kontzeptu bat da. Esan nahi du ikasleek datuak buruz ikasten dituztela, informazioa buruz ikasten dutela. Datuak jasotzen dituzten gordailu estatiko batzuk dira. hooksek beste pedagogia batzuk proposatzen ditu, egiteko beste modu batzuk. Horretarako, aurretik ongi identifikatzen ditu zein diren gatazka edo diskriminazioa sortzen duten faktoreak». Haren lanetan arraza, generoa eta klasea gurutzatzen direla azpimarratu du Apalauzak.

Molde desberdineko materialek osatzen dute liburua, eta, tartean, badira bi elkarrizketa. Horietako bat, Paulo Freire izenburupean dago, eta egileak bere buruarekin duen «elkarrizketa jostagarri» bat jasotzen du. Hausnarketa egiten du Freireren pedagogiaren inguruan, eta haren proposamenak aztertzen ditu.

Nora Salbotx irakasle eta idazleak egin du liburuaren hitzaurrea, eta uste du hooksek «aberastu» egiten duela Freirek proposatzen duen pedagogia kritikoaren emaria. Zapalduen pedagogia du izena Freireren liburu ezagun batek, eta Salbotxek Zapaldu ororen pedagogia izenburua jarri dio bere hitzaurreari. «Keinua» egin nahi izan dio Freireren lanari, hooksek horri egindako ekarpena azpimarratuz.

Salbotxen arabera, pedagogia kritikoak gaitzetsi egiten du banku hezkuntza, eta beste transmisio edo esku hartze molde bat aldarrikatzen du, «subjektibotasunak aitortzen dituena». Kontzientziazioaren ideia ere nabarmendu du: «Banku hezkuntzaren aldean, badago bertze modu bat, non aurrean dudana subjektu bat den, horrek erran nahi duen guztiarekin. Errealitatearen bereganatze horretarako, bada inguruan ditugun gauzen problematizatzea, eta horri buruzko kontzientziazioa. Horrek praktika eraldatzailea baliatuko du, eta praktika horrek elikatuko du berriro teoria hori».

Norberaren esperientzietatik abiatzen den errealitatearen problematizatzea proposatzen du hooksek. Salbotx: «Gorpuztasuna, fisikotasuna eta, nolabait ere, subjektibotasun horien aldarri bat egiten du. Salatzen du nola sistema honek hezkuntzaren molde, arau eta balio burgesak lausotzen, neutralizatzen eta objektibizatzen dituen, eta nola ez garen gai molde horien arabera ari garela ohartzeko».

Gaineratu duenez, irakastea esperientzia performatibo bat da hooksentzat. «Teoriatik praktika transgresiborako estrategiak planteatu nahi ditu. Ez da teorian gelditzen; ez digu errezeta bat ematen eskolarako, baina esperimentaziotik tokiko irakurketa bat egiteko begirada berri bat ematen digu, erabat politikoa dena». Hitzaurrean jasotako esaldi batekin amaitu du aurkezpena: «Teoria berez ez da sendagarria, askatzailea edo iraultzailea. Funtzio hori betetzeko, beharrezkoa da guk hala izan dadin eskatzea eta gure teorizazioa helburu horretara bideratzea. Eta horrexegatik leitu behar da hooks».

Bigarren itzulpena

Katakrak argitaletxeak kaleratu duen hooksen bigarren liburua da hau. Aurretik, 2018an, Feminismoa denon kontua da. Politika pasio liburua argitaratu zuen, hori ere Apalauzak euskaratua. Hala azaldu du Hedoi Etxarte editoreak: «Gure borondatean dago egile batek interesa sortzen badu bere obra bat baino gehiago ekartzea».

2021ean hil zen hooks. Guztira, 40 liburutik gora idatzi zituen; gehienak saiakerak, baina poesia eta haur literatura ere landu zituen. Zapalkuntza eta esplotazioa izan zituen hizpide bere obra zabalean.