Gauza orok du bere ifrentzua. Agerikoa denak sarritan izan ohi du ezkutuko B alde bat, oso txikia izan daitekeena batzuetan. Eguneroko hainbat arlotan topatu liteke beste aldea, eta, hain ezaguna ez den alde horrek sortzen du norberaren bigarren bertsioa. Hain zuzen, hori da Donostiako Cibrian galerian zabaldu duten erakusketa berriaren izena, eta horixe du helburua: artisten alderik ezezagunenak erakustea. Aimar Arriolak eta Havi Navarrok egin dituzte komisario lanak, eta hiru euskal artistaren lanak eraman dituzte aretora: Itziar Bilbaorenak, Iñaki Garmendiarenak eta Yun Pingenak. Uztailaren 24an ireki zuten Bigarren bertsioa, eta irailaren 6ra arte izango da lanak bisitatzeko aukera.
Lehen aldiz izan dira elkarrekin komisario Arriola eta Navarro. Cibrian galeriak bera egin zien erakusketa antolatzeko gonbidapena, eta adierazi dute «erabateko askatasuna» izan dutela hasieratik nahi zutena egiteko. «Guk Donostian bisitatu nahiko genukeen erakusketa bat sortu nahi izan dugu», adierazi du Navarrok. Halaber, hiria bera presente izan dute prozesu osoan modu batera edo bestera, bertan bizi izan baitziren, gaur egun kanpoan bizi badira ere.
Arriolaren ustetan, azkenaldian diskurtso edo gai batetik abiatzen dira erakusketak, eta, haien kasuan, ez da hala izan: «Geure desirei egin diegu kasu».
Ikusezinagoa erakutsi
Desirei eta nahiei jarraituz, Navarrok esan duenez, «beste maila batean» dauden lanak azpimarratu nahi izan dituzte, artisten lan ez hain ezagunak hautatuz. «Balioa eman nahi izan diogu, itxuraz, gutxiagokoa dirudienari, hainbeste balio ez duenari», gehitu du Arriolak.
Esaterako, Itziar Bilbaok (Bilbo, 1966) gaur egun bideogintza eta performancea uztartzen ditu gehienbat, baina marrazkigintzan hasi zuen ibilbidea. Hain zuzen, marrazki haiek berreskuratu nahi izan dituzte komisarioek. 90eko hamarkadatik 2000. urtera arte egindako marrazkiak aukeratu dituzte, eta egileak erakusketarako propio egindako batzuk ere badaude. Arriola: «Marrazkia beti egon da bere munduan, eta aukeratu ditugun lanek denboraren kapsula moduko bat osatzen dute».
Emakumeen identitate sexualaren arlo desberdinak aztertzen ditu Bilbaok bere lanetan. 90eko hamarkadaz geroztik, Londresen bizi da, eta bertan aukera izan du erakusketak eta performanceak egiteko.
Iñaki Garmendiak ere (Ordizia, Gipuzkoa, 1972) badarama denbora artearen munduan. Euskal Herrian zein nazioartean egin ditu erakusketak, adibidez Frankfurten (Alemania), Herbehereetan eta Taipein (Txina). Haren lau pieza daude Cibrianen: pintura bat, eta hiru eskultura.
Akatsetik abiatua
Eskultura horietako bat da Garmendiaren bigarren bertsioa erakusten duen lana. Aretoko zutabeetako baten goiko aldean dago iltzatuta. Eskaiolaz eta zurez eginda dago, eta 50 zentimetro inguru luze da. Artista beste pieza batean lanean ari zela material batzuek gainezka egitearen ondorioz sortu zen, oharkabean. Egindakoaz jabetuta, prozesu hori berori berregiten saiatu zen, oraingoan modu kontzientean. Lortu zuen nahi zuena, eta eskultura berriak sortu zituen. Aspaldi ez dela egin zuen horiekin erakusketa bat.
Erakusketan ikus daitekeena, hain zuzen, beste lan batzuen abiapuntua da: «Iñakiren sorkuntza prozesua erroreari edo akatsari lotuta dago», esan du Navarrok. Aurretik erakutsi gabea zuen abiapuntu hori, eta, komisarioaren ustez, haien erakusketak modua ematen du artistaren bertsio hori ezagutarazteko.
Yun Pinek (Hubei, Txina, 1998) iaz egin zuen bakarkako lehenengo erakusketa, Madrilen, baina, hala ere, ez da geldirik egon. Lehen aldia du Euskal Herrian bere argazkiak erakusten dituena. Argazkilaritzan profesionalki ari dela esan dezake gaur egun. Eibarren (Gipuzkoa) hazia da, eta duela sei urte Madrilera joan zen, argazkilaritzarekin zerikusia zuten ikasketak egitera.
Bizi proiektua
Donostiako galerian jarritako mostra Etxera itzultzea proiektuaren parte da —txineraz idatzita aurkezten du berak egitasmoaren izena—. 2018an bere buruari argazkiak ateratzen hasi zen Ping, orain arte. Bizitzan izan dituen aldaketen lekuko izan da kamera; besteak beste, sexu trantsizioko prozesuarena. Argazkilariak berak adierazi du proiektu horrek bere gaur egungo egoera erakusten duela: «Trantsizioa bakarrik ez, nire identitate prozesuak erakusten ditu. Adopzioaz eta arrazializatua izateaz ere hitz egiten dut».
Bederatzi argazki daude erakusketan, eta komisarioak ahalik eta aukeraketa zintzoena egiten saiatu dira, prozesu horren erakusgarri izateko. Guztiak autorretratuak diren arren, Etxera itzultzea-k erretratuak eta performanceak ere uztartzen ditu.
Performanceetan, jendea erakusketetara gonbidatzen du sare sozialen bidez. Lehenengo, autorretratu bat ateratzen du, eta, gero, argazki bat ateratzen du bertaratutako jendearekin. Dena ondo bidean, Cibrianen hori berori egiteko asmoa du: «Nire Euskal Herriko lagunak gonbidatu nahiko nituzke, eta bertan jende gutxi dagoela egin performancea».
Urrian Parisera joango da Ping, Cibrianen eskutik. Hango azoka batera eramango ditu lanak, beste artista batekin. Lehen aldia izango du Espainiatik kanpoko azoka batean.
Digeritzeko astia
Ia urtebete erakusketan lanean ibili ondoren, obrak galeriara iristen direnekoa dute gogoan komisarioek, hori baitute momenturik gustukoena: «Muntaketa egiteko garaian gertatzen dena da unerik politenetakoa; magia da», azaldu du Navarrok.
Erakusketa irailaren 6an itxiko dute, baina prozesua ez da hor amaituko ez Navarrorentzat eta ez Arriolarentzat. «Digestio geldokoak gara biok», esan du lehenak. Arriolak kontatu du egindako lanekin nolabaiteko distantzia hartu zale dela, «perspektiba pixka bat hartzeko».
Prozesuaren nondik norakoak azalduko dituen publikazio batean ari dira lanean orain. Cibrianek duen Atalka-Atalka sailerako egingo dute publikazioa, eta datozen hilabeteetan emango duten horren berri.
