'MESFIDA ZAITEZ'
Egilea: Bea Salaberri.
Argitaletxea: Txalaparta.
Mesfida zaitez, hala dio Bea Salaberriren azken argitalpenaren izenburuak. Mesfidantza, diskrezioa, klandestinitatea, bakardadea nagusi diren giroa ekarri du fikziora, eta, horien bidez, Euskal Herriko historian isilpean geratu diren pertsona, ekintza eta pentsamendu ugariri egin die leku eleberri honetan. Honenbestez, mesfidantza bai, baina haren gibelean loratzen diren elkartasuna, grina eta ausardia ere ikusarazten ditu idazleak.
Euskal Herriko nazio gatazkaren bi une gako ditu testuingurutzat istorioak. Liburuaren lehen zatia Lizarra-Garaziko akordioaren ostean abiatzen da, eta, milurtekoa igarota, 2000ko hamarkadako lehen urteetako militantzia politikoak, poliziaren sarekadek, Hegoaldeko kideen aterpe bilakatu beharrak, Ipar Euskal Herrian izan zuten eragina azaltzen du. Bigarren parteak, aldiz, Luhusoko armagabetzearen aurreko garaiak islatzen ditu, borroka armatuaren amaierak markatutako erritmo-aldaketa eta gizarteak garai, hizkera eta borrokan egoteko modu berrietara moldatzeko egindako ahalegina. Transformazio horrek utzitako arrastoak eta minak, inertziak eta ilusioak. Memoria lan ederra da, alde horretatik, Salaberrik proposatzen duena.
Memoria ariketa, alabaina, neska gazte baten bizipen partikularretatik osatzen da. Nafarroa Behereko landa eremutik Baionara ikastera, eta, bide batez, mundu berri bat ezagutzera joaten da Laurendia. Gaztetasun alai eta suhartsuak abiarazten du neskaren kontzientzia politikoa, eta ondoren, militantziari emaniko bizi bat, kontraesanak kontraesan. Elkartasunaren printzipioak oinarri nagusi izanik, behar zutenei atea zabaldu zieten laguntzaile anonimoetako bat da Laurendia, ETAren laguntza-sarean ibilitakoen adibide bat, historia kolektiboa eraikitzen laguntzen duena. Halaber, nazio gatazkarekin elkarrizketan, XXI. mendean oraindik ere familiak duen pisua agertzen du Salaberrik, egitura patriarkalek emakumeen bizitzetan eragiten dituzten baldintzapen eta pairamenak argitara ekarriz.
Deskribapenek ezaugarritzen dute eleberri honen idazkera. Xehetasun handiz aletzen dira paisaiak, pertsonaien bisaiak eta janzkerak, ekintzak zein keinuak. Tonu deskriptiboak zeharkatzen du istorio osoa, eta berezko estiloa ematen badio ere idazleari, istorioa hainbatetan kargatuegi bilakatzen da. Alde horretatik, eta deskribapenei uko egin gabe, traman zehar elipsi gehiago tartekatzeak erritmoa arindu eta on egingo liokete istorioari, irakurleari dena kontatzeko beharrik gabe, loturak, hausnarketak, aurreikuspenak bere esku utziz.
