Argitalpenak, artea sortzeko ahaztutako adierazpideak

Hainbat artista garaikidek sortutako lanak jarri ditu ikusgai Gasteizko Artium museoak. Oraingoan, baina, ez dira eskulturak, ez margolanak ere, erakusgai daudenak, artistek sortu edo sustatutako liburu eta argitalpen berezien sorta bat baizik. Artista-liburuak edo arteari buruzko lanak izateaz gain, argitalpen horiek hizkuntza berrien eta arte garaikidearen inguruko gogoetarako tresna ere badira, museoaren ustez. Horregatik, bere liburutegiko funtsetatik atera, eta ikusgai jarri ditu horietako zenbait, Argitalpen proiektuak eta artista-liburuak izeneko erakusketan. Liburuaren Egunaren harira museoak prestatu dituen ekitaldien artean dago erakusketa.

«Artista-liburuen ideian sakondu nahi dugu, eta horretarako balio digu erakusketa honek», azaldu zuen Beatriz Herraez Artiumeko zuzendariak iragan ostiralean, aurkezpenean, Arabako Kultura diputatu Igone Martinez de Luna eta museoko liburutegiko arduradun Elena Roseras alboan zituela. Museoaren liburutegiko funtsetan dauden liburuak eta objektuak baliatu dituzte erakusketarako; amaitzean, berriro ere eskura izango dira bertan.

Liburuek eta argitalpenek ez dute espazio asko behar izaten etxeko apaletan. Hori dela eta, erakusketarentzako ere museoaren areto txiki bat aukeratu dute, liburutegiaren aurrean dagoena. Bi eratako lanak jarri dituzte ikusgai: batetik, artista-liburuak, eta, bestetik, argitalpen proiektuak.

Halako lanak sortu edo sustatu dituzten artista garaikideen artean dago Cristina Iglesias eskultorea. Mar de Cortés lana da horren erakusgarri, erakusketako ale berezienetakoa dena. Artista-liburu horretan, Estancias sumergidas proiekturako ondutako zirriborroak bildu zituen eskultoreak, Mexikon, Hego Kalifornia Behereko Espiritu Santu uhartean garatu zuena. Iglesiasen Tres aguas liburua ere ikusgai dago, Toledon (Espainia) gauzatu zuen izen bereko proiektua argazki, mapa eta testuen bidez jasotzen duena.

Isidoro Valcarcel Medinaren lanak ere badira ikusgai. Bi liburu, besteak beste. Diccionario personal de la lengua española (Espainiar hizkuntzaren hiztegi pertsonala) liburuan, hiztegi ofizialetan jasotako hitzak zein beste batzuk bere erara antolatu zituen. Hitzak hiru arlotan banatu zituela azaldu zuen Elena Roserasek: «Arlo bat Pertsonala deitu zuen, eta bere hitz gustukoenak bildu zituen; beste bat Gehigarriak da, ezagutu bai baina gustuko ez dituen hitzekin osatua; eta, azkenik, Besteak arloa, ezagutzen ez dituen eta, beraz, erabiltzen ez dituen hitzena». 2000 d. de J.C (Jesu Kristo osteko 2000 urte) liburua ere erakusketan dago. Duela 2000 urtetik gaur egunera arte igarotako urte bakoitzari orri bat eskaini zion artistak. Haren ustez, urte bakoitzeko gertaera garrantzitsuena jaso zuen, eta, hortaz, historia bere erara idatzi. «Esaten zuen urte batzuetan ez zela ezer pasatu», azaldu zuen Herraezek. Auzolanean finantzatua, sustatzaileei urte bat nahieran erosteko aukera eskaini zien artistak.

Irene Kopelmanen lana ere nabarmendu du Roserasek. Zientziaren arloan egiten zuen lan Kopelmanek. Aurkikuntzaren bat egitean, hari buruzko marrazkiak egiten zituen. «Gero, oinarri horrekin, bere tailerrean pinturak edo eskulturak egiten zituen». Hainbat herrialdetara eginiko espedizioetan sortutako testuak, marrazkiak eta akuarelak daude jasota bere argitalpenetan.

Dora Garciaren lan esanguratsuak ere badira ikusgai. Horien artean dago Steal This Book izenekoa (Lapurtu liburu hau). Aurkeztu zuenean, 5.000 ale jarri zituen erakusgai, eta, Rosalesen hitzetan, museoko bisitariek ez zekiten zer egin: «Liburuari kasu eginda, ostu eta arazoak izatera arriskatu; edo portaera kanonak beteta, museotik irten, obra ulertu ez izanaren arriskuarekin». Liburutegiko arduradunak garbi utzi zuen Artiumeko erakusketatik ezin dela liburua lapurtu, ale bakarra dagoelako.

Argitalpen proiektuak

Argitalpen proiektuei dagokienean, -zko argitaletxeari lekua egin dio erakusketak. Tractora artista kooperatibak 2018an sortu zuen, artearen eta ezagutzaren beste diziplina batzuei buruzko lanak argitaratu eta banatzeko. Bere hainbat lan jarri dituzte ikusgai, esaterako, Baporak. La flota vasca en el Oceano Índico, Mikel Eskauriazaren argazkiak dituena.

Horrez gain, beste bi lan ere badira. Batetik, Geldi 2011-2017. Descenso de goitibeheras, Usue Arrieta eta Vicente Vazquezena. «Goitibeheren argazki eta datu mordoa jaso eta artxibatu dituzte», Herraezek azaldu zuenez. Goitibehera bakoitzaren argazkia, jaitsiera data, argazkia eta eraikitzeko izandako prozesua daude jasota liburuan. Eta, bestetik, Soineko Paisaia lana ere ikusgai da, Nader Koochakirena. Liburuaz gain, hiru LP biltzen ditu proiektuak, besteak beste, zintzarrien soinuen grabazioak jasotzen dituztenak. Paisaia ulertzeko beste modu bat proposatzen du, soinu bidezkoa. Gipuzkoako soinu-mapan artzaintzak duen eraginari buruzko testuak, soinuak eta katalogazio lana biltzen ditu argitalpenak.

Alias proiektuak ere badu bere txokoa. Proiektu horrek gaztelerara aurrez inoiz itzuli gabeko edo katalogotik kanpo geratutako arteari buruzko testuak plazaratu zituen. Horietatik, besteak beste, Marcel Duchampekin Pierre Cabannek izandako solasaldia jasotzen duen testua dago.

Halaber, Lalavandera argitalpen proiektua ezagutzeko aukera ere ematen du erakusketak, Elena Aitzkoak eta Raul Dominguezek 2013an sortutakoa. Poemak, argazkiak eta marrazkiak biltzen dituzten hainbat liburu daude proiektuaren erakusgarri.