Argazki autopsia bat

Asier Gogortza argazkilari nafarrak Autopsy erakusketa abiatu zuen larunbatean, Donibane Garaziko apezpikuen presondegian, Itzal Aktiboa elkarteak gomitaturik. Desagertzen ari diren Berako (Nafarroa) borden argazki bilduma da; hiltzen ari den mundu baten azterketa, edo «autopsia».

Badu hogei urte Gogortza argazkilaritzan ari dela. Desagertzen ari den baserri munduaren herexak, bazterrak finkatu ditu argazkitan. Iaz beste gauza bati buruz abiatu zen: iragana doi bat utzi, eta geroa irudikatzeko egitasmo batean sartu zen. Urruña (Lapurdi) eta Bera artean harizti bat landatu du, itxura jakin bat izanen duena geroan.

Autopsy erakusketa aitzineko lanaren emaitza da. «Konturatu nintzen beti ari nintzela gai berdintsuen inguruan argazkiak egiten: mundu zaharrari edo landa eremuko lehengo bizimoduari buruz», erran du Gogortzak. Baserriak, bordak, pilotalekuak eta harrespilak argazkitan hartuz ibili da, besteak beste.

Donibane Garazin, Bera gainetako borden inguruan egin lana du ikusgai. Eroriak edo baliatu gabeak diren borda elemenia. «Uste dut gure belaunaldian badugula holako zor bat, edo guk hartu dugun ardura bat, transmisio lana egiteko». Irudiak finkatzean, «ohartu» zen «gauza anitz azkeneko aldiz» ikusiko zituela.

Auzitegiko medikuek jende gorputzekin egiten duten gisan, paisaian eta lehengo artzaintza gune horietan autopsia egiten ibili da Gogortza: «Gizakietan, hil denean norbait, zergatik eta nola hil den jakitea garrantzitsua da familientzat, aurrera begiratzeko». Nahi luke borden begiko azterketa hori pasaia berriak beste begirada batekin ikusteko moldea izatea.

Mihise zuria

Ikusleari ere ariketa egiteko parada ematen dio: argazki batzuen gainetik mihise zuri bat zintzilikatu du —autopsia egin berri zaien gorputzekin egiten den gisan—, ikusleak altxa dezan, gibelean zer kukutzen den ikusteko, «garai bateko paisaia hori azken aldiz ikusi eta imajinatzeko». Gogortzak hori egin baitu, nolabait: lekuetara joan, eta gehiago ikusiko ez dena kukutu. «Argazkian anitzetan ez da ikusten paisaiarik; batzuetan estaliak daude. Ikustearen ekintza bera bihurtzen da argazkia baino garrantzitsuago, kasik. Estetikoki, gordean mantentzeko ekintzak garrantzi handia du».

Bidenabar, sakelako telefonoak dena beretu duen gizartean gogoeta egiteko parada zaio: «Nola egin hondakin horien argazkiak exhibizionismo merkean erori gabe? Argazkilari gisa, zer irudi erakutsi nahi dut? Are gehiago, dena erakusten den garai hauetan; argazkia atera, eta pentsatu gabe Instagramen sartzen baitugu».

Gogortzak bere herrian erakutsi zuen lehentze borden argazki bilduma: Beran. Berezia izan zela dio. «Borda guztiak elkarrekin ikusi dituzte lehen aldiz erakusketa batean. Baserri bakoitzak badu bere borda, eta badago lotura sentimental handia, nahiz eta gaur egun ez erabili». Berak egin mapa bat gehitu dio erakusketari, eta hartan kokatu du borda bakoitza.

Berako Herriko Etxeak argazki bilduma osoa erosi du, udaletxeko eskaileretan ezartzeko. «Keinu aski polita iruditu zait. Herriko ondarea da, baina herriko etxean ohartzen dira ez dakitela zer egin ondare horrekin».

Garaziko harrien artean

Garaziko apezpikuen presondegiko erakustokiak bi gela ditu. Gibeleko bigarren gelan, tokiko harrietan zintzilikatzeko partez, Gogortzak deliberatu du argazkiak erdian espresuki plantatu pareta batzuetan ezartzea. Arradoiko harri gorriz egin barne horretako paretei oihartzun egiteko bezala.

Biziki kontent da, Iruñetik Nafarroa Behereko hiri nagusirat jin baita: «Egon da Nafarroako hiriburu batean; orain, bertzean. Nafarroa kurritu du, eta bietan erakusteak ilusio berezia pizten dit. Gehiagotan egin behar litzateke ariketa, bai ikusleentzat, bai artistentzat».

Delako bigarren gela horretan esperimentazio bat egitera ekarri nahi du bisitaria, gainera. Horra sartzekotan, ikusleak euskaraz bakarrik mintzatu behar direla edo isilik egon, bestela; euskararen autopsia moduko bat eginez. «Bada hizkuntzalariek darabilten teoria bat: euskara hizkuntza hila dela jadaneko. Gaur egun, ez da euskarazko elebakarrik. Teoria polemikoa da, badakit, eta badu probokazio puntu bat». Argazkien ikustera heldu direnei, bi pentsaketen egiteko bidea zaie.

'AUTOPSY' ERAKUSKETA
Non. Garaziko Zitadela karrika gaineko apezpikuen presondegian.
Noiz. Apirilaren 30 arte. Egunero, asteartean salbu. Tenoreak:11:00-12:30/14:30-18:30.