Aragonen eta Bergerren olerkiak, Munduko Poesia Kaieren parte

Georg Trakl izan zen lehena; Maria Merce Marçal eta Aime Cesaire etorri ziren atzetik; eta beste hainbeste horien jarraian. Orain aurkeztu dituzte azken biak, udazkenarekin bat: Louis Aragon eta John Berger. Hala, 32 autore dira jadanik Susa argitaletxearen MPK Munduko Poesia Kaierak bildumaren parte. Bost urte igaro dira proiektua martxan jarri zutenetik: 2014. urtetik da abian, Beñat Sarasolaren zuzendaritzapean. Geroztik, munduko hainbat poeta entzutetsuren poesia aleak euskarara itzuli, eta autore horien antologiak argitaratu dituzte.

«Munduko poesia ekartzen dugu euskarara», adierazi du Sarasolak, egitasmoa azaltzean. Aragonen eta Bergerren olerkiak bildu dituzte aldi honetan, eta, editoreak esan duenez, bilduman frantsesetik itzulitako bigarren liburukia da Aragonena: «Frantziako poesia —XX. mendeko abangoardismoko hasieratik, batez ere— ekarriko ote genuen pentsatzen hasi ginen, eta, Itziar Diez de Ultzurrunekin hitz egitean, Aragon izan zitekeela iruditu zitzaigun». Pentsatu, eta ekin: Diez de Ultzurrunek (Iruñea, 1967) itzuli ditu Aragonen olerkiak euskarara. Sarasolak egin ditu antologiaren aurkezpen lanak, itzultzailearen faltan: «Abangoardietan eta hastapenetan kokatzen da autorea, dadaismoaren eta surrealismoaren artean, baina harago joan zen bere ibilbidean».

XX. mendeko poesiaren izen handietako bat izan zen, eta, landu zituen askotariko gai eta aldien artean, bereziki bi jo dituzte esanguratsutzat: Elsa Troilet bikotekide eta idazlearekiko maitasuna bata; II. Mundu Gerrako Erresistentziako esperientziak bestea. Bi aldi horietako poemak bildu dituzte itzulpenean; besteak beste, Elsaren begiak eta Dunkerqueko gaua izenekoak. Elsaren aldia deitu ohi zaio bikotekideari eskainitako olerkiak sortu zitueneko aldiari, eta, Sarasolaren esanetan, Aragonen maitasunarekiko ikuspegia estereotipoetatik aldentzen zen: «Ez da maitasun platoniko edo amodiozko poema ohikoetara lerratzen; beste sakontasun eta sentsibilitate bat garatzen du». Gainera, olerkigintzaren lengoaia menderatzeko zuen gaitasuna ere nabarmendu du editoreak: «Neurri, errima, hoskidetasun... ugari lantzen dituen poeta bat da, eta, hori, jakina, erronka handia da itzultzailearentzat».

Poesia, «arte osagarri»

John Bergerren poesia antologia, berriz, Iñigo Roquek itzuli du (Portugalete, Bizkaia, 1976), baina ez da MPK bildumako ale bat itzultzen duen lehen aldia. «Bigarren autore bat itzultzera animatuko litzatekeen galdetu genion, eta Berger itzultzea proposatu zuen», azaldu du Sarasolak. Editorearen esanetan, Berger ez da XX. mendeko poeta ageriko horietako bat. Hala ere, interesgarri iritzi zion bildumaren parte izateari: «Interesgarria da John Bergerren soslai poetikoa euskarara ekartzea».

Roque itzultzaileak adierazi duenez, «bitxia» da autorearen lehen euskarazko liburua poesia antologia bat izatea, baina gogotsu egin du itzulpena. Olerkari izateaz gain —bi poesia liburu argitaratu zituen—, arte kritikaria, eleberrigilea eta margolaria ere izan zen Berger. Hala ere, itzultzailearen esanetan, «arte osagarri gisa erabiltzen zuen hark olerkigintza; horregatik maite zuen olerkiak irudiekin batera jartzea».

Idatzi zituen bi poesia liburuetan ageri diren olerkietako asko euskaraz irakurtzeko parada izango da orain, eta, itzultzaileak adierazi duenez, Bergerrek ere askotariko gaiak landu zituen bere poesietan, Aragonek bezala: marxismoa, denbora, nostalgia, maitasuna... Marxismoak, esaterako, presentzia nabarmena du haren lanetan, eta, itzultzailearen arabera, idazleak ideologia horrekiko zeukan jarrera aldatu egin zen denboraren poderioz; aldaketa hori igarri egiten da olerkiotan.

Udazkenarekin batera aurkeztu dituzten azken bi zenbakion ostean, udaberriarekin batera etorriko dira hurrengo biak, datorren urtean.