Antologikoa

Susa etxearen Munduko Poesia Kaieren bildumak eman diezaguke zer pentsatua. Zergatik da Urlia kanonikoa? Zergatik hain zaila kanona aldatzea? Zergatik ez dago Berendia kanonean?... Halako galderek, kanonaz eta antologiez ez ezik, literaturaren sistemaz eta historiaz ere pentsaraz diezagukete.

Eta, hala ere, eztabaidak eztabaida, badira poeta kanonikoak, obra antologikoak, hor behar dutenak: horietako bat da Dylan Thomas (1914-1953). Galesen sortu zen Thomas, eta 40etako ingelesezko poeta interesgarriena da. Beñat Sarasolak kaieraren hitzaurrean esaten duen bezala, jada nekez bereiz daitezke poetaren obra eta bere mitoa, bizitza bohemioa eduki baitzuen, eta beti hurre, alkohola eta eskandalua. Bere lehen liburua, Hemezortzi poema, 1934koa da. Gero, gerra garaian, BBC irratian aritu zen, eta haren emanaldiak aski ezagunak bihurtu ziren. Lan poetiko nagusia 1946an kaleratu zuen: Heriotzak eta sarrerak.

Thomasi zuzenean eragin zioten iturri nagusi bi aipatu izan dituzte adituek. Batetik, Galesko literaturaren tradizioa dago —baladak, ipuinak, eta abar—. Gainera, bertako paisaietatik altxatzen da poesia hau. Bestetik, berriz, hala Dylan Thomasen obra nola figura poeta madarikatuei lotuta daude.

Irudia eta musika dira bere poesiaren oinarria. Sinbolismoak lehen modernisten ildoan jartzen du, XIX. mendeko poeta frantsesen zordun. Baina Thomasek mugara eramaten du tropoen lanketa, eta horretan bereziki gertu legoke W. Blaken eta A. Rimbauden irudi-mozkorraldietatik; Bihotzaren eguraldiko prozesu batek aipa daiteke, adibidez, edo kutsu biblikoa daukan Nire genesia amestu nuen. Surrealismoaz ere hitz egin izan da; Thomasek berak adierazi zuen ez zegoela inola ere ados surrealisten ideiekin, eta ez zela posible poema batean irudiak edozein moduz paratzea. Baina, esanak esan, bere poesian, irudimenaren hegaldi izugarrien bidez, giro onirikoa sortzen da maiz. Estilo horrek asko urruntzen du adierraztasunetik, eta irakurlearentzat interpretazioaren lehen eskailera-maila oso goian geratzen da.

Thomasen beste marka poetikoa musika da, hori ere sakonki modernista. Adibidez, Neguko ipuin batena poema luzean, zangalatrabaka, esaldia esaldiari kateatuz, irudia irudiaren gainean jarriz egiten du poemak aurrera. Hori euskarara nola ekarri, hahor koxka. Itzulpena Iker Alvarezek egina da eta, halako erronka balioestea ausarkeria izango litzatekeenez —are gehiago konparaketa sakonik egin gabe—, har dezadan inpresio pertsonala emateko lizentzia: ematen du lortu duela, askotan behintzat, erritmo baliokidea-edo birsortzea. Azpimarratzekoa da zentzua pittin bat behartu arren erritmoari —hain garrantzitsua kasu honetan— eusteko ahalegina. Adibide fina da zatitxo hau: «As the grains blow, as your death grows, through our heart»; «Alea da haiza, heriotza hazi, gure bihotzetik».

Poema bilduma ederra da Dylan Thomasena. Oso ona, poesiazalearentzat, uda beteko beroan pixkana-pixkana gozatzeko. Aparta, niretzat, esker onez beteta eta pena ttantta batekin, azken iruzkin kritikoa egiteko. Eskerrik asko, bihotzez, BERRIAri eta irakurleoi.

Dylan Thomas: «Ez nezake amestu inoiz hainbeste gertakari zirenik/ Liburu-azal barruko munduetan/ Hitzen halako harea-ekaitz eta izozkada...»