Japoniartasunaren azken hondarrak

Idazlea

Ingalaterran nagoela idazten ditut lerro hauek. Joan bazkaltzera pub batera eta telebistan jakin berri dut nori eman dioten aurtengo literatur Nobel saria. Kazuo Ishigurok egin dituen adierazpenetan esan du ez duela lehen unean sinetsi sariarena, broma bat zela uste izan duelako. Neroni ere dezente harritu naiz albistea jakitean, nahiz eta aspalditik jakin suediar akademikoek ohituta gauzkatela halako sorpresa eta ezustekoekin. Tokion hainbat jende bildu omen da saria noiz erabakiko zain, denek espero omen zutelako aurtengoan Nobel saria Japoniara joango zela. Bai, denek espero omen zuten aurtengo sariduna Haruki Murakami izatea. Alde horretatik, nik lasaitu ederra hartu dut, iruditzen zaidalako Murakami gehiegi samar baloratua dagoen idazlea dela, eta bera baino lehen dozenaka idazle daudela munduan saria mereziko luketenak. Albistea jakitean, Tokioko plaza eta tabernetan sariaren zain zeuden literaturzaleak aurrena tristetu, baina segidan goraka eta txaloka hasi omen dira, edozein modutan ere, Nobel saria aurten Japoniara joan delako. Baina Japoniara joan al da?

Kazuo Ishiguro bost edo sei urterekin iritsi zen Japoniatik Ingalaterrara, bertako nazionalitatea dauka eta ingelesez idazten ditu bere liburuak. Behin Paco Ibañez abeslariari entzun nion, kontzertu batean, hauxe esaten: «Niretzat euskaraz ez dakien euskal herritar bat japonieraz mintzatzen den txinatarra da». Idazle japoniarrek ingelesez idazten al dute? Eta noiztik da hori? Aspaldiko leloa, betiko kontua. Niri berdin zait idazle bat japoniarra, inglesa edo txinoa izatea, berdin txineraz, ingeleseraz edota japonieraz idazten duen ere, baldin eta maila handiko autorea bada. Eta Kazuo Ishiguro idazleaz ari naizenez, aitortu behar dut (eta orain hemen Ingalaterran erabiltzen duten esamoldea erabiliko dut) «ez dela nire te-kikara». Ez da, nire iritziz, guztiz ingelesa ezta japoniarra ere; marraskiloak bezala, ez haragi ez arrain. Berak aurkezten duen mundua arrotz samar egiten zait, urruna eta hotza; badirudi kasu honetan neu naizela japoniarra eta ez bera.

Bere garaian asko estimatu nituen Yasunari Kawabataren liburu zoragarri haiek, japoniar kulturaren lirikotasun hura izugarri gustatu zitzaidan, ez hainbeste, ordea, Kenzaburo Oe eta Yukio Mishimaren mundu krudel, ilun eta depresiboak. Eta logikoa denez, Ishiguroren unibertsoak askoz gehiago du mendebaldeko kulturatik ekialdekotik baino. Gustatu zitzaidan, atseginez irakurri nuen bere garaian The Remains of the Day (Egunaren hondarrak) liburu ospetsua, baita antologia batean irakurri nituen bere ipuin solte batzuk ere. Geroztik beheraka egin du niregan bere liburuek sorturiko erakargarritasuna. The unconsoled eta gero, Never Let Me Go osorik irakurri nituen baina, aitortuko dut, amaierarako astun, geldo, aspergarri samar egin zitzaizkidan. Bigarren hau, orain modan jarri diren distopia horietakoa izanik, atsegin gehiagoz irakurri nuen. Ishigurok kaleratu duen azken liburua, ordea, (The Buried Giant), hasi bai, baina amaitu gabe daukat oraindik ere. Liburu hau, apika, gustuko izango dute Tronuen jokoa eta antzeko lanak miresten dituztenek. Dena dela, eta aholku hau izan daiteke fidagarriena nire ustez, orain arte ezagutu ez eta norbaitek hurbildu nahiko balu Kazuo Ishiguroren liburuetara, nondik jo galdetuz etorriko balitzait, nik Egunaren hondarrak (gazteleraz, Lo que queda del día) nobelarekin hasi dadila emango nioke gomendio.