'herri bat behar da mendi bat altxatzeko'
Artista: Maria Jerez. Noiz arte. Abuztuaren 25era arte. Non. Donostiako Tabakaleran.
Situ-akzioak Tabakalerak orain dela pare bat urte martxan jarritako programa da. Urtean erakusketa bat egiten da hari lotuta, eta bereziki haurrei begira sortutako espazio bat sortzea du xede. Lehen proposamena Emma Kunz zendutako artistari loturikoa izan zen; bigarrena, berriz, Priszcila Fernandes artistaren eskutik burutu zen; eta hirugarrena —une honetan martxan dagoena— Maria Jerez artistak bideratutakoa da: Herri bat behar da mendi bat altxatzeko izenburua duena.
Askotan, badirudi erakusketa aretoak ez direla haurrentzat taxututako espazioak. Badirudi haurren energia eta mugitu beharrak erakusketa aretoetako gelditasunarekin talka egiten duela. Badirudi, erakusketa konbentzionalak haien ulermen-gaitasunerako konplexuegiak direla, eta soilik ariketa intelektualak bideratzeko eginak daudela espazioak. Uste hauen guztien aurrean, badirudi, beraz, haurrek artera inguratzeko bestelako tresnak eta espazioak beharrezko dituztela, haien neurri eta ezaugarrietara egokituak. Eta ulertzen dut hori dela Situ-akzioak programaren helburua; espazio berri eta ezberdin horiek sortzearena.
Horretarako, kasu honetan, artista Gipuzkoako hiriburuko zenbait eskoletako haurrekin aritu da zuzeneko elkarlanean. Eta haurrak sortze-prozesuaren partaide izanik, haien neurri eta beharren araberako espazio bat sortzeaz gain, ustez arrotz egiten zaien gune bat —erakusketa aretoa— haiena egiteko modua ere izan da proiektua. Izan ere, Jerez, ekintzaile eta bidaide izan bada ere, Herrerako eta Karmengo Amako ikastetxeetako haurrak ko-egile behintzat izan dira; eta sortutako emaitza haiena ere bada. Eta nola ez dute bada haur horiek beraien nahien arabera eta beraiek ere sortu duten lekura joan nahiko? Erakusketa jendez gainezka zegoen; familiez gainezka. Aretoak gehienez 50 pertsonentzako edukiera duela adierazten duen karteltxo bat pasa genuen bi familien atzetik, ia ilaran. Eta atea gurutzatzen ari ginela, lehen oihu eta algarak entzun genituen; saltoak eta korrikak. Zapatak kendu behar ziren moketa beltzaren gainean ibiltzeko, eta oinutsik jarraitu genuen.
Heltzen garenean esperimentaziorako izan ditzakegun aukera guztiak galarazten zaizkigula dirudi; baina, zergatik? Akaso horretarako behar diren dohainak galdu egiten al ditugu, bada, bidean?
Badira erakusketa tradizionalak gogorarazten dituzten zenbait elementu, hala nola sarrerako testua. Baina hau areto barnean ginen guztietatik guk bakarrik irakurri genuelakoan nago. Espazio guztia instalazio handi batek hartzen du, kolore ezberdinetako oihal dirdiratsuz egindako bolumen eta irudiekin, Jerezen estetikarekin jarraituz. Sumendiak, mendikateak, koral-muinoak, sator-zuloak, estalaktitak, haitzuloak… irudikatzen dituzte, eta guztiak ukitu, mugitu eta erabili daitezke, paisaiak ere elkar-harremantze, erabiltze eta bizitzeen eraginez eraldatzen diren moduan; eta, ondorioz, paisaia berriak sortzen dira; eta, ondorioz, espazio berri horiekin ditugun harremantze, erabiltze eta bizitzeko moduak ere aldatu egiten dira. Baina aretoa betetzen zuten haur guztietatik zenbat ari ziren ekintza horren irudikapenean kontziente parte hartzen? Izan ere, zenbaitetan zail egiten zen haur parke baten eta espazio haren erabileraren arteko ezberdintasunak topatzea. Eta saio gidatuak larunbat eta igandeetan eguerdiko hamabietan soilik dira.
Bestalde, espaziora haurrik gabe sartu ginen bakarrak ere gu izan ginen bertan egon ginen denbora luzean; horrek ere zer pentsatu eman zidan. Bazirudien instalazioan barneratzeko eta estalaktitei tira egiteko baimenik ez genuela; lekuz kanpo ginela. Heltzen garenean esperimentaziorako izan ditzakegun aukera guztiak galarazten zaizkigula dirudi; baina, zergatik? Akaso horretarako behar diren dohainak galdu egiten al ditugu, bada, bidean?
Erakusketa tradizionalen armairutik atera eta esperimentalagoak diren erakusketa-prozesuak eta erakusketetan barneratzeko moduak bultzatzen ditu Situ-akzioak programak; oraingoan, María Jerezen proposamenak. Eta ekimen ausarta da inondik ere, ez dira eta instituzio asko norantza honetan halako programa iraunkorrak burutzen dituztenak. Are gehiago, erakusketa tradizionalen inguruko zalantza, gogoeta eta hausnarketak bultatzeko programa interesgarria izan daitekeelakoan nago; ez soilik haurrei begira, baizik eta baita publiko orokorrari begira ere. Azken horretarako, ordea, are ausartagoa izan behar delakoan nago.
