'pleibak'
Errekreazio bat dakar Miren Amurizak Susa etxean argitaratu duen Pleibak izeneko nobela berrian. Izan ere, lehen pertsonan hitz egiten duen narratzaile-protagonistak, Jonek, bere haurtzaroko eta nerabezaroko momentuak eta esperientziak errekreatuko ditu orriz orri; denboran atzera egin, eta ibilitako bidea berreraikiko digu oroitzapenak eta memoria baliatuz. Bide hori, baina, ez du bakarrik egingo, haren lagun Polly izango du bidaide, hain zuzen ere, euren harreman konplexua izango baita protagonista istorioan. Beste giza harreman eta dinamika batzuk ere agertu arren, interakzio afektibo-sexualak esaterako, edo familiarteko hartu-emanak, haiek ez dute Joneren eta Pollyren laguntasunaren kronika lanbrotuko, inondik ere. Ezin esan dezakegu euskal literaturak giza harremanez hitz egin ez duenik, askotan eraiki baitira —gehiegitan, aukeran— bikote harremanetan eta familiartean oinarritutako tramak. Aldiz, askoz ere gutxiago izan dira laguntasuna ere maitasun dinamika konplexu horien jira-bueltan ulertu dituzten kontakizunak, eta apenas agertu dira batez ere laguntasunaz diharduten diskurtsoak. Horra hor nobelaren ekarpen nagusietako bat.
Autoreak errekreazioaren ideia hori ezaugarri eta teknika narratologikoetara ere badaramala iruditu zait, eta horien bitartez edukia indartzen du, gainera. Espazioek iragana gogoratzera eramango dute maiz protagonista, joandako une horiek, ispiluek nola, Pollyrekin izandako harremanaren isla bueltatuko diote. Lehenaldiko istant horiek atzerako kontaketa bidez berreraikiko ditu; oraineko Jonek bere bizitzaren zinta birbobinatuko balu bezala deskribatuko zaizkigu eszenak, eta, horietan, iraganeko Jonerekin egingo du topo, aurrez aurre. Denborazko eta espaziozko errekreazio horrek bere baitara begiratzeko aukera emango dio protagonistari; izan zen pertsonari begiratuko dio nor den deskubritzeko eta jazotakoak ulertzeko.
Dena den, esango nuke autoreak, teknika narratiboei eta edukiari bainoago, hautu linguistikoaren lanketari eskaini diola arreta handiena. Jone eta Pollyren laguntasun konplexu horren atzean 2000ko hamarkadaren bueltan hazitako belaunaldi baten soslaia ezkutatzen da, Amurizak batik bat linguistikoki materializatu duena; etengabeko erreferentzia kulturalekin, ahozkotasuna darion erregistro batekin, erdaretatik harturiko hitzekin, laburdurekin eta garai oso baten musikarekin egingo du topo irakurleak nobelan.
Neurri batean, iruditu zait kontsumitzera ohituago gauden euskara estandarrari pultsua egiten diola idazleak, eta erakusten hori ere euskararen errealitateetako bat izan daitekeela, eta badela, gainera, badabilen eta badarabilgun euskara baten seinale. Ausarta deritzot inondik ere apustuari, eta hartutako arrisku horrek mesede egin dio testuari. Egia da erregistro linguistikoaren lanketak desorekatu egin duela batzuetan gainontzekoa, esaterako, kontakizunaren bukaera, baina ezin ukatuzkoa da horrek eman diola, aldi berean, obrari estilo eta ahots propioa, eta euskarari (eta euskal literaturari) zer pentsatua ere bai.
