Emile Larre euskaltzaina

Emile Larre euskaldun apeza eta euskaltzain osoa hil da Kanbon 2015ko maiatzaren 30an.

Emile Larre Baigorrin sortu zen, 1926ko urtarrilaren 3an, Bastida auzoan. Lagunen artean mintzozelarik, Baigorriarra zela ezagutzen zitzaion eiki eta Baigorriar izatea ez zuen saltzekoa.

Azken urte hauetan Emile Larrek bizitza dorpea zeraman, ustegabeko eroriko tzar baten ondotik bortizki joa. Kanboko Arditegi zaharretxean bere azken urteak etsitu gabe jasan ditu gaztean nola bere adin nagusian dena pindar eta su ezagutu dugun euskaltzainak.

Gaztedanik joan zen Ustaritzera apez izateko deia jarraikiz eta 1951n apeztu zen. Ustaritzen, Pierre Lafitte euskaltzalea ezagutu zuen eta harekin bere jakitatea errotu zuen fedean eta euskaldungoan. Emile Larrek zioen bezala ez zen ez apez ez euskaltzale soil izan nahi, baina euskaldun apez bat. Bi hitz horiekin nahi zuen adierazi batasun tinko batean atxikitzen zuela bere nortasuna, hots fedearekilako engaiamendua nola engaiamendu zintzoa bere mintzairarekin eta bere mintzairakideekin. Horrela zioen: «Beraz ene euskaltzale saila eta ene apez-saila ez dira bi bide, bakoitza bere alderat ari eta noiztenka kurutzatuz loazkenak, baina bide ta sail bakar bat».

Apez gazte gisa, egon zen Maulen bikario, Garaziko Mayorga ikasetxean eskola-emaile, gero Urruñan bikario, eta Hazparnen misionest-buru. Dudarik gabe Aiherra herrian igan urteak oso aberatsak izan zitzaizkiola aitortzen zuen, ondotik Irisarrin eta Donibane Garazin izan zituen karguak ez baldinbazituen gutiesten ere.Liburua ere eskaini zion pollita Aiherra herriari berari. Eliz testuen itzulpenean lan egin zuen ere, Vatikanoko II. Kontzilioaren ondotik parte hartu baitzuen Belokeko monasterian bilduz apez talde batean, liturgia latinetik euskarara itzultzeko helbururuarekin.

Euskaltzain osoa izendatua izan zen 1975an, preseskiAiherran erretor zelarik. Besteak beste, aste oroz Herria agerkarian egiten zuen lan gaitza euskaltzainek —beste euskaltzale guziek bezala— aspaldian begiztatu zuten eta beren artera gomitatzea erabaki zuten. Alabaina, gauzak malguki bezain fermuki bazakien erraten eta idazten. Gramatikarik idazteko ez zuen sekulan xederik izan eta halere Emile Larreri galdegitzen zitzaion hanitzetan zein ote zen zerbaiten adierazteko euskaraz izan zitekeen manerarik zuzena edo pollitena, edo bilduena ala zorrotzena. Bazuen Hegoaldeko euskaldunek deitzen duten euskararen «sena», hots, behaztopatu gabe, durduzatu gabe jiten zitzaion erantzuna, hainbeste maite zuen pilota jokoan eman ziroen erreferarik seguruenaren pare. Euskaltzaindiko lagunek talendu arraro hori ezagutzen eta baliatzen zuten, ezetzik bilduko ez zutelakoan.

Erran gabe doa guziz gustatzen zitzaiola euskara ongi menderatzea eskatzen duen bertsolaritza. Zenbat bertso ez ote zakien eta zonbat ez ote zuen idaztenEmile Larrek? Eta guti uste zen mementoan ateratzen zitzaion ateraldi bizia bezain sarkorra, bertsozaleaz izateaz gain, titxolari dohaintsua izanik. Bera izan zen Iparraldean bertsolaritza arrapiztu zutenetarik Teodoro Hernandorenarekin, bertso saioak antolatuz 1958an jadanik eta epaimahaikide izanez.

Herria agerkarian hogeita hamahiru urtez, lan izigarria egin zuen aste oroz artikuluak moldatuz eta agerkaria bera zainduz, nafar-lapurteraz idatziz gehienik baina emeki emeki euskara batua sar-eraziz.

Emile Larre bezain hizlari on eta treberik ez dira hanitz izan ez Baigorrin ez eta Euskal Herrian. Ez eta bere sailean hain serioski erauntsi denik. Apez gisa, bertsozale gisa, idazle gisa, kazetari gisa lan egin duen euskaldun gizon honi euskaldungoakzor dio gure hizkuntza azkarrago eta ederrago izatea.