«Biolin gehiago, biolin gehiago!»

«Biolin gehiago, biolin gehiago!», errepikatzen zuen Rafak 1971 diskoa prestatzen ari ginela, soka moldaketak erakusten nizkion bakoitzean. Diskoa pop talde batekin egitea zen hasierako asmoa, soka laukote baten ukitu sotilak erantsita. Baina bere ahotsez eta gitarra espainiarraren laguntzaz grabatuta pasatu zizkidan kantuek aske eta zabal hegaldatzeko moduko soinekoa eskatzen zuten, Jacques Brelen edo Mocedadesen orkestraziora hurbilduko gintuen zerbait. Aurreprodukzioan ez ginen horretaz ohartu, maketa amaitu eta Madrilera bidean grabatzera gindoazenean soilik jabetu ginen erabat. «Baina ze arraio duk hau?», galdetu zidan. Barrez lehertu ginen biok gero.

Sortzaile paregabea zen Rafa; ez zuen erreparorik ezarritako bidetik edo rock musikari batengandik espero denetik desbideratzeko. Are gehiago: horrexek kitzikatzen zuen. Euren gustuko taldeak etengabe aipatzeak benetakotasuna ziurtatuko diela uste duten musikari askok ez bezala, bakanak ziren Rafak aipatzen zituenak —Velvet Underground, asko jota—. Rocka zuen bere ama hizkuntza, baina ez bakarra: kantu liriko espainiarra edo frantsesa, horren lekuko. Sorozabalen zarzuela bat harentzat moldatzeko plazera izan nuen, esate baterako. Rafa izan da ezagutu dudan kantugile bakarra musikaren aurretik hitzak idazten zituena. Lehenbizi, «zer esan nahi dut», eta, gero, «nola esango dut». Horregatik daukate haren kantuek hor zehar dabiltzan beste askori falta zaien noranahikotasun hori.

Haren hitzak laudatzen dira beti —itzelak: Rafa irakurle amorratua baitzen, literaturan ikaragarri jantzia—, baina ez dira gutxiagorako ahotsa eta melodiak. Rafari buruz galdetu izan didaten guztietan aldarrikatu ditut. Hitzak, musika, ahotsa, eta horien guztien elkar hartze miresgarria. Ez dut bera bezalako beste bat ezagutu. Markatik fuerakoa. 1971, Harresilanda, Diarios, Paradoja; hitzak, musika eta ahots aparta. KANTUAK, letra larriz.

Zoragarria izan da musika eta beste guztia zurekin konpartitzea, Rafa. Adiorik ez, adiskide maitea.