Manuel maitea, ez didazu galdera erraza egin. Pixka batean pentsatuta, esango nuke lagunarteko hizketaldi batean izan zela, orduan bururatu zitzaidala zein den zinema areto batean ikusi nuen lehendabiziko filma: Lagundu! Arraina naiz animaziozko abentura (Stefan Fjeldmark, Michael Hegner eta Greg Manwaring, 2000). Ez duzu ezagutuko, sasoi hartan ez zeneukan burua haurrentzako marrazki bizidunei kasu egiteko. Bada, behin espekulatzen hasiz gero, Iruñean kokatu nuen esperientzia primigenio hura, gure izeba bizi zen hirian, ze gogoan neukan lehengusina eta biok zinemara eraman gintuela 5 bat urte genituenean. Ezin dizut ezer askorik kontatu lehen ikustaldi hartaz irudimena behartu gabe: ez naiz akordatzen.
Jarraitu dut pentsatzen, eta inguruan galdezka ere hasi naiz. Komentario diskretu bat nahikoa izan da egiaztatzeko lehengusinak eta biok egun batzuk pasatu genituela izebarenean, bai, eta zinemara joan ginela elkarrekin, hain zuzen; baina ez Lagundu! Arraina naiz ikustera —ama seguru dago biok Donostian ikusi genuela—, baizik eta Kiriku eta sorgina (Michel Ocelot, 1998). Euskaldunon Egunkaria-ren hemerotekak lagundu dit kontaketa ordenatzen: Lagundu! Arraina naiz 2001eko abuztuaren 3an estreinatu zen Donostiako Principe zinemetan —beste aretoetan, Sharon Maguireren Bridget Jones’s Diary eta Jafar Panahiren Dayereh ematen zituzten—; Kiriku eta sorgina, urte hartako abenduaren 21ean, Iruñeko Golem Yamaguchin —aldamenean, Jean-Pierre Jeuneten Amélie eta Mohsen Makhmalbafen Kandahar—. Biak euskaraz, bistan denez.
Orain, ederragoa litzateke jakitea esperientzia haiek zer emozio eragin zidaten, baina hori ez daukat asmatzerik. Dibertsio beldurgarri baten sentipen arruntari baizik ezin diot heldu. Laguntzaileak bat datoz, gainera —hori garbi daukat: inguruko emakumeei zor dizkiet garai hartako esperientzia estetiko gehienak, haiek eramaten ninduten zinemara eta erosten zizkidaten liburuak modu jarraitu baina ez temosoan—: han ez zegoen aura mitikorik batere, ezpada lilura eta asperdura zati berdinetan.
Irudi lauso horietan ez da ageri Victor Erizeren La morte rouge filmekoaren moduko haurrik, zeinak mundutik babes hartu baitzuen mapetan agertzen ez den lurralde ezezagun batean: zineman. Esperientzia pertsonal hura poetika baten iturburu bilakatu zuen Erizek, dena une hartantxe gertatu balitz bezala, filmek izateari buruzko misterioren bat errebelatuko balute bezala. Baina film hori argia ere bada —nik baino hobeto ezagutzen duzu—, eta ulertzen du denbora ez dela alferrik igarotzen. Ni jaiotzerako, Kursaal zaharra eraitsia zegoen, eta beste gauza asko ere bai.
Helduagotan, nik ez nuen bizi izan zuk kontatzen duzuna, ez nuen zinemarik deskubritu zoriz telebistan. Telebista asko ikusi bai, baina beste tokiren batean topo egin nuen zinemarekin. Aitak bazuen lankide bat, informatikazalea, pelikulak deskargatzen zituena nik halako ezer egin zitekeenik jakin baino lehen. Taula batean inprimatzen zuen bere katalogoa, bost bat orritan, ingurukoei banatzeko. Ordurako itxita zauden bideokluben ordezko arraro bat izan zen gurean. Harenganako miresmena, ordea, mesfidantza bihurtu zen jakin nuenean, gomendio eske joanda, film horiek gehienak ez zituela ikusi, eta are —hau ondo gogoratzen dut— ez zitzaiola zinema gustatzen. Agian orduan erabakiko nuen niri, kontrara, gustatu egiten zitzaidala.
Ez nuen denbora askorik behar izan filmak deskargatzen ikasteko. DivX Clásico eta RebeldeMule ziren niretzat filmoteka baten antz handiena zuten tokiak; benetako filmotekak oso gerora ezagutu ditut, eta pixka bat dezepzionatu izan naute kontrastean. Diziplinaz ikusi nituen film asko, jardun errutinazko batean ia —gogoan dut lagun bati behin nola esan nion, serio, ostiral arratsaldean ezingo nintzela atera, Ingmar Bergmanen Fanny & Alexander ikustekoa nintzelako; plan hobea egokituko zitzaidan, ze filma ez dut oraindik ikusi—.
Ezin dut seinalatu zinemak bizitza aldatu zidan unerik ez umetako, ez gaztetako oroitzapenetan. Ezin dizut deskribatu munduarekin sakonago konektatzeko mundutik apartatu ninduen planorik
Serge Daneyk esaten zuen denok izaten dugula filmen bat zain, munduarekin daukagun harreman enigmatikoari buruz zerbait dakiena, guk geuk ere ez dakigun zerbait, nork deszifratuko zain dagoen sekretu baten antzera. Berak 15 eta 20 urte artean ikusitako film batzuek behintzat ba omen zuten ahalmen hori. Horregatik zioen film batzuk beranduegi iristen direla, jadanik ezin ditugunean benetan ikusi, eta hor geratzen direla, guztiz errebelatu gabe bezala.
Kontua da ez naizela gauza zuk galdetzen didazun zera hori topatzeko inon: ez atzera-aurrera ibilitako VHSetan, ez kalitate eskasean deskargatutako artxiboetan, ez zineklubeko emanaldi bakartietan. Ezin dut seinalatu zinemak bizitza aldatu zidan unerik ez umetako, ez gaztetako oroitzapenetan. Ezin dizut deskribatu munduarekin sakonago konektatzeko mundutik apartatu ninduen planorik. Segur aski, gauzarik inportanteenak ondoren iristen direlako, errebelaziorik intimoenak zinematik irtendakoan gertatzen direlako, zurekin, zuekin hitz egiten dudanean.
