«Aitzindari izan behar dugu berriro»

Aspalditik, «1988tik edo 1989tik» da Iñaki Dorronsoro (Ataun, Gipuzkoa, 1947) Eusko Ikaskuntzako (EI) bazkidea. «Baina bazkide pasiboa izan naiz». Erakundeko presidente izateko proposamena egin zioten, ordea, orain hilabete batzuk. «Nire erretiroko plan estrategikoan ez neukan horrelako ezer aurreikusita». Mondragon Taldeko kooperatibetan egin du bere ibilbide profesionala; batez ere kudeaketa arloan. Urte horietan ikusi eta ikasitakoa EIren errealitatera egokitzeko gauza ikusten du bere burua. «Bazkide erakunde bat eta kooperatiba bat, funtsean, ez dira hain ezberdinak». Joxemiel Barandiaran 1978 eta 1991 artean instituzioko presidente izan zenaren kaodro bat dauka Miramar jauregiko bulegoan. Ataundarra hura ere. «Ez pentsa haren koadro bakarra dagoenik hemen. Dezente daude korridoreetan eta beste bulegoetan».

Hausnarketa estrategiko bat proposatu duzue. Zer gertatzen zaio ba Eusko Ikaskuntzari?

Eusko Ikaskuntzari gertatzen zaio beste erakunde historiko gehienei gertatzen zaiena. Sortu ziren ingurune jakin batean, eta behar eta sentsibilitate batzuen inguruan. Pertsona jakin eta berezi batzuek sortu zuten, eta, denboraren poderioz, ingurune hori aldatzen joan da Euskal Herrian, eta sortu zuten pertsonen karisma ere aldatzen joan da, desagertu diren heinean. Orduan, aipatzen ez den arren, enpresa eta erakundeetan darwinismo sozialaren antzeko zerbait dago. Zu ez bazara aldaketetara moldatzeko gai, lanak izango dituzu bizirauteko. Eta Eusko Ikaskuntzan behar hori ez da oraingoa. Erakundearen aurreko legegintzaldian ere mahai gainean zegoen hausnarketa. Saiatu ziren, baina arazo bategatik edo besteagatik, ba kontua ez da mugitu. Nik sentitzen dut nire legegintzaldi epeko eginkizunik inportanteena dela EIri kokapen eta eredu bat ematea.

Gaur egungo gizartera egokitzea, alegia.

Bai, gizartera egokitzea, batetik. Eta bestetik, gizartean kokaleku garbia, diferentea eta erakargarria eduki dezala. Izan ere, orain 100 urte Euskal Herrian ez zegoen unibertsitaterik, ez zegoen Euskal Herriko hainbat gauza ikertuko zituen erakunderik, edo argitalpenik... Ez zegoen ezer. Egun, berriz... Hortaz, gure toki propioa bilatu beharra daukagu. Esatea erraza da, baina egitea zailagoa. Gainera, abiapuntua da EI dela bazkidego zabal baten erakundea. Hortaz, hausnarketa egin behar da bazkidego zabal horren parte hartzearekin, aportazioekin, eta sentsibilitate guztiak kontuan hartuta.Ia 100 urteko erakundea izanda, egitura da urtetsua, pisua... Hori arindu egin behar da, dinamikoagoa bihurtu.

Elkartearen funtzionatzeko modua eta egitura tradizionalak dira. Zuen aurrekoak ere horretaz konturatuta zeuden. Hortaz, azkeneko 15 edo 20 urteetan zergatik ez zuten aldaketa prozesu hori martxan jarri?

Garbi hitz egingo dizut. Ez da inor epaitzeko kontua. Izan ere, erakunde guztiei gertatzen zaien gauza da. Azkeneko 10-15 urteak oso onak izan dira arlo ekonomikoan. Hortaz, bai EIren edo bai edozein enpresaren egoera ekonomikoa oso ona denean, bere barruko izaera eta bere ereduak ez dira ukitzen. Sentsazioa daukazu gauza asko egiten ari zarela, eta horiek ondo egiten dituzula, gainera. Baina 2008an lehertu zen krisiaren ondorioz, egoera ekonomikoa aldatu egin da. Krisi ekonomikoak, gainera, azaleratzen du ereduaren krisia. Krisiak berak bultzatzen du eraberritze bat, eta, alde horretatik begiratuta, krisia ongietorria balitz bezala hartu behar dugu.

Hainbat diziplinatako jakintza eta ikerketa euskaraz bultzatzeko jaio zen EI 1918an. Orduz geroztik ia 100 urte pasatu diren arren, helburu horiek indarrean jarraitzen al dute?

Helburu orokor horiek mahai gainean jarraitzen dute. Baina beste gauza bat da zertaz ikasi edo zer ikertu behar duen EIk. Horri buruz hausnartu behar dugu. Hasieran etnografia, arkeologia, hizkuntza eta beste ikertzen ziren. Egun 16 sekzio dauzkagu. Gizartea ikuspegi orokor batetik hartuta, oso inportantea da definitzea zeintzuk izan behar duten EIk ikasi eta ikertu behar dituen arloak. Euskal Herrian gaur egun badauzkagu hainbat fenomeno, erronka eta eztabaida, eta ez daukate zerikusi handiegirik aipatu ditudan diziplinekin. Fenomeno, erronka eta eztabaidak identifikatu behar ditugu. Hasieran aitzindaria izan zen EI. Gaur egun ere, gerora begira aurreikusten dugun eszenarioa kontuan hartuta, Euskal Herriko gizarteak eszenario horretan zein erronka eta zein arazo edukiko dituen identifikatzen saiatu beharko genuke, eta horietan ikertu, horietan sakondu.

Eta berriro aitzindari izan, hortaz.

Aitzindari izan, eta Euskal Herriko gizarteari ekarpenak egin.

EI azken urteetan ez atzera ez aurrera ibili dela iritzi al diozu?

Tira... Nik uste dut ibili dela gauza interesgarri asko ukituz, baina foku estrategiko garbirik eduki gabe. Halere, EIri bakarrik ez, enpresa askori gertatu zaie.

Gizartean behar bezala txertatuta al dago erakundea?Zein da zure pertzepzioa?

Ezin dut, nola esan, erantzun zientifikoa eman, ez baitut gaiaz jende askorekin hitz egin. Baina aditu ditudan komentarioek susmo batzuk sortzen dizkidate. Batetik, ez dela gizartean asko ikusten. Eta bestetik, ez duela nortasun garbi bat. Orain, presidente hautatu nautela-eta, nire ingurukoek esan izan didate: «EI ez da asko ikusten... Eta, gainera, EI zer da?». Hor daukagu aurreneko lana.

Gizarteratzea.

EI zer den garbi edukitzea eta hori gizarteratzea da gure lanetako bat. Gainera, gaur [atzo] goizean esan didate EIren bazkideen adinaren bataz bestekoa geroz eta altuagoa dela [50-55 urte]. Belaunaldi berriak proiektu honetan sartzea da gure beste erronketako bat.

Motzean bada ere, laburbilduko al zenuke EIren egitura? Fundazioak, argitalpenak, ikerkuntza lanak...

Laburbilduz, zera esango nuke. EIk ditu sekzioak. Bazkide taldeak bildu, eta ezagutzaren arlo diferenteak hartuta, ikerketak egiten ditu sekzio bakoitzak. Dinamika propioa dute, eta hortik sortzen dira argitalpen batzuk: koadernoak, eta Eusko Ikaskuntzaren Nazioarteko Aldizkari (RIEV) historikoa. Gero, proiektuak dauzkagu. Eremu ikaragarri zabala da. Buruz ari naiz, baina une honetan 20 bat proiektu daude martxan. Gero, argitaratze sailak dauzkagu, bai paperean eta baita Interneten ere. Hori da ekintzen azpiegitura, nolabait esanda. Izan ere, gero, egiturari berari buruz hitz egiten baldin badugu, batzorde pila-pila bat daude...

Egitura horrek arintze bat behar al du?

Dudarik gabe. Hori jarri genuen gure hautagaitzaren programan. Zenbaki borobilak emanda, 4 milioi euroko aurrekontua daukagu...

Hautagaitzaren programan nabarmendu zenuten EIk oinarri ekonomiko duina eta egonkorra eduki beharko lukeela. Nola finantzatzen da erakundea?Zenbat jasotzen duzue ekimen pribatutik? Zenbat publikotik...

Zenbakiak ez dakizkit buruz, baina administrazio publikoan EAEko hiru diputazioek, Nafarroako Gobernuak eta Iparraldeko kontseiluak finantzatzen gaituzte. Halere, kontuan hartu behar da diputazioak EIren sortzaileak izan zirela, eta bazkide sortzaile maila dutela. Hitzarmen batzuk daude, eta hortik jasotzen dugu finantzatze orokorra. Gero, finantzatzeko beste kopuru bat proiektuka jasotzen dugu. Beste bide bat izan arren, hori ere publikoa da. Bazkideen kuota da ekarpen pribatu bakarra, eta horrek aurrekontuaren %5-10 bitartean baino ez du betetzen.

Ekimen pribatuaren konpromisoa lortzea al da zuen beste erronketako bat?

Finantzatze publikoaren alorrean, Europar Komisioak ere bere ekarpena egin dezakeela uste dugu. Hori finantzatze publikoari dagokionean. Baina nik ireki nahi dut enpresa pribatuen bidea. Gaur egun enpresa pribatuan badira erantzukizun sozial korporatiboa deitzen zaien ekimenak eta sentsibilitatea erakusten dutenak. Diru funtsak gure bezalako instituzioetara bidera daitezke... Askok dirua gastatzen dute kirola babesten-eta. Baina nik sinesten dut gurea bezalako kultur proiektu batean.

Babesle moduan ez baldin bada, zeren truke?

Enpresa horietara joan baino lehenago pentsatu behar dugu zer eskaini. Ez dut uste eskua jarri eta karitatearen kontzeptuarekin joan beharko genukeenik.

Krisi ekonomikoaren ondorioak zein neurritan edo zein eremutan pairatzen ari zarete?

Aurrekontua estutu izan behar dugu, hasteko. Baina nik, arlo horretan ere, proaktiboa izan nahi dut. Diru iturriak buru-belarri jorratu nahi ditugu. EIn ere, enpresa munduan bezala, berrikuntza prozesu bat martxan jarri behar dugu.

Euskarak zein presentzia edukiko du EIn?

Gure belaunaldikook euskaraz familian bakarrik egin izan dugu. Ikasketetan eta mundu profesionalen ezer ez. Baina 60 urte bete nituenean, eta erretiroa ikusten hasi nintzenean, itun bat egin nuen nire buruarekin: inongo loturarik ez nuenez, idatziko nuena euskaraz idatziko nuela agindu nion nire buruari. Hautagai izateko proposatu zidatenean, hori esan nien. Hortaz, gero baliabide batzuk gastatu nahi baldin baditugu gaztelerara edo frantsesera itzultzen, nik uste dut inbertsio hori egin beharrekoa delako. Ikusten ez dudana da askotan egiten dena: gazteleraz egin eta euskarara itzultzea. Eta horrek zer aportatzen du? Itxura besterik ez. Ez nago prest hori egiteko. Gainera, ez dut horretan sinesten. Euskara izango da hemengo hizkuntza nagusia.