Orria agortu zitzaion lehen-lehenik. «Gustatzen zitzaizkidan idazten nituen poema batzuk, baina pentsatu nuen soilik paperean zeudela. Idaztean, ezkerraldetik eskuinaldera pasatzen zara, lerro batetik hurrengora, orri batetik hurrengora... Eta pentsatu nuen agian egin behar nukeela ekintza motaren batekin lotura handiagoa zeukan zerbait. Eta hala hasi nintzen akzioekin». Urrats horri esker, performancearen eta bideogintzaren izen esanguratsuetako bat bilakatu zen Vito Acconci artista (New York, 1940- New York, 2017) 1970eko hamarkadan, baina, 2014an BERRIA egunkariari eskainitako elkarrizketan onartu zuenez, agortu egin zitzaion bide hori ere —«gorputza akitu nuen»—, eta arkitektura espekulatiboari eskainitako estudio bat gidatzen eman zituen bere azken urteak. Eta, hain zuzen ere, fase horretan ezagutu zuten elkar Acconcik eta Sergio Prego artistak (Donostia, 1969). New Yorkera joan berri zen Prego, eta, lagun baten bidez, Acconciren estudioaren parte bihurtu zen, «istripu moduko bati esker». 1996tik 2002ra aritu ziren elkarrekin han, eta lankidetza eta adiskidantza horren lekukotza ematen du orain Bilboko Guggenheim museoak antolatutako You erakusketak. Film & Video aretoan jarri dute, eta artista bakoitzaren lau pieza ikusi daitezke bertan. Irailaren 7ra arte egongo da zabalik.
Ikusi gehiago
Acconciren estudioak sinatutako hogei lanetan baino gehiagotan ageri da Pregoren izena, kolaboratzaile garrantzitsuenen zerrendan. Hartu-eman bizia izan zutela gogoratu du artistak Bilboko erakusketa aurkezteko prentsaurrekoan. Acconciren interes bakarra «lan egitea» zela ere esan du. «Topaketa horrek nigan jadanik bazeuden hainbat gauza piztu zituen, nahiz eta ni lanean ari nintzen une hartan ez nintzen horretaz hainbeste konturatu».
«Acconcirekin izan nuen topaketak nigan jadanik bazeuden hainbat gauza piztu zituen, nahiz eta ni orduan ez konturatu»SERGIO PREGOArtista
1969koa da erakusketan topa daitekeen piezarik zaharrena: Running Tape. Urte hartan egindako ekintza baten lekukotza biltzen duen soinu lan bat da obra. Acconcik New Yorkeko Central Parken egindako korrikaldi bat da artelanaren muina. Korrika egin bitartean, pauso bakoitza kontatzen joan zen artista, eta zenbaketa hori da Bilboko museoan orain entzun daitekeena, arnasestu eta nekeak eragindako etenaldi eta guzti. Acconciren beste hiru bideo pieza ere biltzen ditu erakusketako areto nagusiak. 1970eko Hiru egokitzapen-estudio, 1971ko Zentroak, eta 1974ko Piztu, hain zuzen ere.
Erresistentzia ekintza bat da Zentroak, esaterako. Bertan, artistak, besoa zuzen-zuzen jarri, eta, ahalik eta luzeen eusten dio hatz erakusleari, eta, hogei minutu baino gehiago ematen ditu, zuzen-zuzen, kameraren objektiboaren erdialdea seinalatzen, isilean. Eta bere aurpegiaren lehen-lehen plano bat da Piztu lanaren muina. Ikusleari desafio egiten dirudi horretan Acconcik. Tarteka garondoa erakutsiz eta ahapeka kantuan arituz, eta tarteka kamerari zuzen begiratuz, artea egiteko indarrik eta motiborik gabe geratu dela murmurikatzen baitio, gero eta era bortitzagoan. «Ez dut ezer nire baitan. […] Joan zaitezen zain nago, zeren eta hemen ez baitago ezer!». Eta buelta berriz, eta berriz ere ahapeka hasten da kantuan. Eta buelta berriz gero marmarrera.
Pregoren lau lan ere badaude erakusketan. Bideoak dira guztiak, eta guztiak 2000. urte ingurukoak. 2003koa da Cowboya inertziaz arrastaka lana, esaterako. Hiru minutu eta 47 segundo irauten du lanak, eta, stop motion teknika baliatuta, hiriko hormigoizko hesi edo hormigoizko hesietan eta lurreko kosketan irrist eginez ziztuan doala dirudien pertsona bat ikusiko du bisitariak. Airean lebitatzen 2005ean sortutako Sunoise bideoko emakumeak, eta, hankaz gora jarrita, burua euskarri bakar duela, gela huts baten ertzean 45 graduko inklinazio perfektuan okertuta ikus daiteke gizon baten gorputza 2008ko Erdikaria lanean.
Artisten lanez gainera, Julia Lopezek sortutako Acconciren lanari buruzko dokumentala ere ikusi ahalko du bisitariak ibilbideko lehen aretoan. Artistaren ahotsa eta haren arkitektura lanen irudiak tartekatzen ditu lanak.
«Vito Acconci ikaragarrizko ibilbidea duen artista bat da, eta, ezaguna den arren, uste dut oraindik ere haren lanaren osotasuna oso ezezaguna dela»
SERGIO PREGOArtista
Manuel Cirauquik egin ditu erakusketako komisario lanak, eta Acconciren lanak utzitako arrastoa izan du gogoan aurkezpenean. «Nabarmena da bere garaiko arkitekto erradikalen artean izan zuen eragina, bai eta, esate baterako, garai hartan arkitekto erradikal bat zen [Frank] Gehryrengan ere». Pregoren eta Acconciren lanen artean dauden loturak ere aipatu ditu. Besteak beste, gorputzari eta arkitekturari jartzen dieten arretak lotzen baititu bien jardunak. Erakusketa «triangulazio» bat dela esan du horregatik. «Kolaborazio bat». «Jarraipen bat».
Hain zuzen ere, Pregok diseinatutako eszenografian proiektatuta ikus daitezke Acconciren bideoak.
Ezagun ezezaguna
Bereziki sonatua da Acconciren Seedbed performancea. 1972koa. Eta BERRIAri 2014an eskainitako elkarrizketan artistak berak onartu zuenez, lan hark itzal egin zien gainerako lanei. «Batzuetan pentsatzen dut hobe litzatekeela pieza hori sekula egin izan ez banu». Galeria batean eraikitako harmaila batean azpian ezkutatu, eta, jendea harmaila gainera heldu bitartean, artista masturbatu egiten zen haren azpian, mikrofono bati ezpain artean lizunkeriak esan bitartean. «Uko egiten zion lan horri», gogoratu du Pregok ere, Bilboko aurkezpenean. «Ikaragarrizko ibilbidea duen artista bat da, eta, ezaguna den arren, uste dut oraindik ere haren lanaren osotasuna oso ezezaguna dela».
Egun, oraindik ere, New Yorken bizi da Prego, eta, hil ostean ere, laguna maiz gogoratzen duela aitortu du. «Vitorik gabe, New Yorki zerbait falta zaiola iruditzen zait».
