Euskadi, ekonomia zirkularrerantz

Oraingo eredu ekonomiko linealaren oinarria da baliabideak erauztea, prozesatzea, erabiltzea eta baztertzea. Eredu horren ondorioa da baliabide naturalen gaineko presioa gero eta handiagoa dela, kontuan hartuta materialen per capita kontsumoa bikoiztu eta energia primarioarena hirukoiztu egin direla azken ehun urteetan mundu mailan, eta biztanleria ia bost halakotu dela.

Lurreko baliabideak mugatuak direnez, eredu lineal hori ez da jasangarria, eta, hortaz, eredu ekonomiko zirkularrerantz migratu behar da, horren bidez murrizteko bai baliabide naturalen kontsumoa eta bai ondasunek euren bizi-zikloan sortzen dituzten ingurumen-inpaktuak.

Ekonomia zirkularrak zirkulua itxi nahi du. Kontua ez da zirkulu nagusia soilik ixtea, amaierako puntua (hondakinak) hasierako puntuarekin (lehengaien erauzketa) konektatuz, birziklapen-prozesuen bitartez, baizik eta egon daitezkeen zirkulu guztiak ixtea. Horrek barne hartzen ditu iraunkortasunaren luzapena, konpongarritasunaren sustapena, bigarren eskuko salmenta, ekipo eta osagaien birmanufaktura, eta ekodiseinua, horren bidez murrizteko bai materialen eta energiaren erabilera eta bai ingurumen-inpaktuak.

Euskadik 20 urtetik gorako ibilbidea egin du ekonomia zirkularraren alorrean, eta horrek, gaur egun, erreferente bihurtzen du eremu horretan, batez ere industriaren arloan. Euskadiko 239 enpresa industrial —horietako 177 ETEak dira— jadanik aplikatzen ari dira praktika edo eredu zirkularrak, batez ere sektore hauetan: automobilgintza, garraio-ekipoak, ekipo elektriko eta elektronikoak, makina-erreminta, metalgintza, kimikoa, altzariak, eraikuntza eta ingurumen-zerbitzuen azpisektorea. Izatez, 68 euskal enpresak ekodiseinuaren UNE-EN ISO 14006 arauaren ziurtagiria dute; horrek esan nahi du Espainia osoan ziurtatutako enpresa guztien %54 euskal enpresak direla.

Bere ekonomia zirkularraren politikei esker, Euskadik frogatu du posible dela hazkunde ekonomikoa materialen kontsumotik desakoplatzea. 2000 eta 2016 bitartean, euskal ekonomia %26 hazi zen; garai berean, materialen kontsumoa %25 gutxitu zen eta zabortegira eramaten diren hiri-hondakinen bolumena %56 jaitsi zen. Garai horrexetan, Euskadiko produktibitate materiala —kontsumitutako materialaren kilogramo bakoitzeko sortutako euroak erlazionatzen dituen adierazlea— 1,3€/kg-tik 3,3€/kg-ra igo zen, eta, beraz, nabarmen gainditu zuen Europako batezbestekoa (2,21€/kg). Hala eta guztiz ere, ekonomia zirkularrak badu oraindik ere potentzial handi bat Euskadiko jasangarritasuna eta lehiakortasuna hobetzeko. Euskal industriak inportatutako lehengaiekin duen mendetasuna %77 da; aldi berean, baina, urtero ia 45 milioi euroko balioa duten materialak botatzen dira euskal zabortegietara. Horregatik, Eusko Jaurlaritzak Ekonomia Zirkularrerako Estrategia bat abiatuko du hemendik gutxira, 2030erako ezarritako helburu handinahiekin.

Beharrezkoa da eragile ekonomiko, instituzional eta sozial guztiok elkarrekin lan egitea asmo handinahi horretan, hau da, ekonomikoki lehiakorra, sozialki bidezkoa eta ingurumen aldetik jasangarria den ekoizpen- eta kontsumo-eredu berri horretara aldatzeko asmo handinahi horretan.