Bide erdia

Ulrick Beck soziologo handi eta zendu berriak, XX. mendeko azken hamarkadetan, iraultza isiltzat zeukan emakumeak unibertsitate mundura egin zuen jauzia. Iraultza horrek hainbat efektu kateatu ekarri ditu, eta isila izan arren jendarte osoa errotik aldatzera dator. Emakumearen irrupzio horrek genero harremanak eta familia rolak ezinbestean lardaskatzen ditu.

Gizarte prozesuak ez dira linealak izaten. Aurrera egiten duten moduan, atzera ere bai. Horrelako egoera batean gaude. Alde batetik, hezkuntza sistemak emakumeari rol tradizionaletatik gero eta gehiago urruntzea permititu izan dio, baina, bestetik, inkorporazio hori lan munduan ahula da oraindik. Ahula da kontratazio baldintzak aztertzen direnean, eta baita lan mundua emakumearen premietara egokituta ez dagoelako ere. Hutsuneetariko bat kontziliazioaren eremuari dagokio.

Kontziliazioak oraindik ere asimetria nabarmenak ezkutatzen ditu, ez baita bakarrik emakumearen zeregina. Irabazpenek egokitzapen arazotsuak ezkutatzen dituzte sarri. Hortik etorri da aspaldian korresponsabilizazioren ikusmoldea. Baina, nolanahi ere, azken ikuspegi horrek oraindik ez du behar besteko hedadurarik, eta praktikan gure ingurunean eta gutariko bakoitzaren baitan oraindik pentsatzen da familia eta etxeko lanak bakarrik emakumearenak balira bezala. Horrek ekartzen ditu lanaldi bikoiztu eta hirukoiztuak ere.

Nolanahi ere, ikuspegi pragmatiko batetik kontziliazioaren premia erraztea garaipen bat litzateke, eta ez du bide erraza. Herenegun lana eta enplegua bereizi baditugu, kontziliazio neurriak artikulatzea ez da erraza izango, eremu pribatuak duelarik hemen lanik handiena eta asmorik txikiena. Eremu pribatuak publikoari alborikara begiratzen dio ea zer-nolako neurri ekonomiko lagungarria jarriko duen galdezka, baina arazo honi zentzuzko soluziobideak emateko gizarteak bere osotasunean erantzun behar du, ez soilik emakumeak edo instituzio publikoek. Azken finean, kontziliazioa posible egitea genero justiziaren inguruan gizarte aldaketa ahalbidetzea da.

Gaur arteko irtenbideek diskriminazioa areagotu dute, familia kargak normalean familiako edo familiaz kanpoko beste emakume batengana joan direlako: amamak, zaintzaileak, immigrariak… Beti konpontzen da edo doan edo modu oso prekarioan.

Kontziliazioaren arazoa bakarrik konpon liteke familia politika serio bat antolatuta. Gure gizarteek duten arazo erradikaletariko bat honako hau da eta: nork eta nola egingo du gure ama, amamek, historikoki, ordaindu gabe, egin izan duten lana? Lan horri esker baino ez dabil mundua.

Nahi gabe ere zenbait politikak desberdintasunak ezartzen dituzte; esaterako, politika fiskal edo dedukzioen bidez jokatzen denean, ekonomikoki sendoak diren sektoreak ahulak direnak baino hobeto tratatuak izaten dira eta. Beraz, enplegu eta enpresetan ezarri beharreko aldaketez gain, garrantzitsuenak, gehienetan, kontziliazioak guraso biak euren seme-alabei ahal den eta denbora nahikoena dedikatzea ahalbidetu behar du. Berdin beste era guztietako familia eretan. Beraz, besteak beste, denbora soziala familien premietara egokitu behar da, eta gizarte antolakuntza korresponsablea ezarri. Seguruenik garrantzizkoa da lan denborak txikitzea, baina hemen legoke guri legokiguna: lehendu kalitate handiko zentroetan umeen arreta publiko eta doakoa. Haur eskoletatik hasita hurrengo faseek eskatzen dutenera.

Edonola ere, jakin badakigu eta gero eta gehiago kezkatzen gaitu lan munduan emakumea kontratatu arriskutsu modura ikusten hasia dagoela. Gogoratu Mónica Oriolen hitzak edo beste zenbait ildo ideologikotatik emakumea berriro etxeratu nahi duten ahaleginek erakusten dutena. Honetan guztian, familia politika berri bat ezartzea ezinbestekoa da.

Bide erdia eginda dagoela dirudi. Gainontzekoak lana, ituna eta adostasuna eskatzen du.