Zer da interes sozialeko ikastetxea?

Euskal hezkuntza-akordio berriak zenbait gai sartu edo berretsi ditu gai-agendan. Gaur egun, adibidez, ez dago eskola-segregazioaren gaia saihets dezakeen hezkuntza-politikari buruzko eztabaidarik. Era berean, pixkanaka eztabaidan beste gai batzuk ere sartu dira, lehen aipatu ere egiten ez zirenak: ikasteko palankak eta ikas-ingurune berriak, euskara ardatz duen hezkuntza eleaniztuna eta hizkuntzen irakasgarritasuna, programa-kontratuak, ituntze unibertsalaren amaiera, Eskola Publikoaren protagonismoa eta haren perimetroaren hedapena, Euskal Hezkuntza Zerbitzua, gizarte-intereseko zentroak... Ez dut esan nahi gaien agenda hori eskuarki onartzen denik, baina Akordioak mahai gainean jarri duena da. Gai asko enuntziatuak baino ez dira, eta, beraz, sakondu beharra dago.

Adibidez, Hezkuntzako Euskal Zerbitzuari dagokionez, Akordioak «interes sozialeko ikastetxea» kontzeptua zirkulazioan jarri zuen, hau da, edozein ikastetxe pribatuk finantzaketa publikoa lortzeko eskuratu behar duen aintzatespena. Hezkuntza sailburuak, aurkeztu zuen jarduera-kronograman, Legebiltzarrak «interes sozialeko ikastetxe» batek aintzatespen hori merezi izateko bete behar dituen ezaugarriak eztabaidatu eta definitzeko unea 2022ko hirugarren eta laugarren hiruhilekoetan kokatu zuen. Begi bistan dago Legebiltzarra ez dela eztabaida horretaz arduratu, eta, beraz, egiteke dago oraindik.

Behin baino gehiagotan aipatu dut ez zela zaindu gehiegi Akordioaren azken bertsioa. Honetan ere beste adibide bat aurki dezakegu: 23. puntuak interes sozialeko ikastetxe bat zer den definitzeko Legebiltzarrari eskatzen dion bitartean, 24. puntuan parlamentari jaun-andreek hamahiru ezaugarri aurreratu zituzten, hierarkia gabe edota kontzeptu batzuk beste batzuen barruan ote ziren zaindu gabe. Azken egunetako zoramenean, badirudi dena zilegi izan zela ituna lortzeko. Hona hemen errenkadan hamahiru ezaugarriak: 1) diskriminaziorik eza; 2) gardentasuna; 3) irabazi-asmorik eza; 4) ikasle zaurgarriei eta ikasleen aniztasunari arreta ematea; 5) parte-hartze demokratikoa; 6) segregazioaren, inklusioaren, ekitatearen eta berdintasunaren aurkako konpromisoa; 7) Eusko Jaurlaritzak ezarritako curriculuma eta ebaluazio-mekanismoak errespetatzea; 8) euskarari lehentasuna ematea eta hizkuntza-helburuak betetzea; 9) sexu- eta genero-askatasunaren bermea; 10) laikotasuna; 11) ikastetxeen gobernantza demokratikoa eta parte-hartzailea; 12) tokiko hezkuntza-proiektuetan parte hartzea; eta 13) langileak kontratatzeko prozesu gardenak eta demokratikoak. Ia ezer ez!

Eskakizun ugari daudenean, jende guztia lasai egoten da betetzeari dagokionez. Izan ere, zer dago zehazki eskakizun horietako bakoitzaren atzean? Nola kontrolatuko da betetzen dela? Epe iragankorrak egongo dira, eta zein iraupenekin? Ezaugarri guztiak maila berean daude eta ezinbestekoak dira finantzaketa publikoa jasotzeko? Ez al dago arriskurik lau gai giltzarriak lausotuta amaitzeko? Zer zuten buruan parlamentariek amaigabeko 24. puntua idatzi zutenean? Eskola publiko bateratu baten ezaugarriak edo Euskal Hezkuntza Zerbitzukoak? Posible al da Euskal Hezkuntza Zerbitzuan «ideia propioak» dituen ikastetxeak egotea? Egitea nahi den hurbileko eskolatzearen aldeko apustuan, ISEK handiko ikastetxeak, ikasleak autobusetan ingurune urrunagoetara garraiatzen dituztenak, finantzatzen jarraituko al da? Zer egin kooperatibekin, bazkide izateko kuota segregazio iturri bihurtzen denean?

Hezkuntza eragile batzuek adierazi dutenez, ezagunak diren bi lege-aurreproiektuek ez dute ezer zehazten hezkuntza-zerbitzuaren barruan egongo liratekeen ikastetxeei buruz. Orduan, lege berriaren testuan lehen aipatutako hamahiru ezaugarriak errepikatzeko tentazioa egon liteke, eta hori beste lege-gorputz nekrotiko bat sortzeko zantzu txarra litzateke. Ez dago ezer okerragorik konplimendu lausoak eskatzen dituen lege bat baino, aldez aurretik jakinda ez direla beteko.

Euskal gizarte moduan ezin dugu alboratu honako eztabaida hau: zer den interes sozialeko ikastetxe bat eta zein ikastetxek dituzten beste interes batzuk, komunak ez direnak, eta, beraz, zer itundu behar den eta zer ez. Legeak afera faltsuan itxi dezake, ez badio behar duen denbora ematen. Horretan guztian, funts publikoen erabilera jokoan dago, benetan sinesten badugu ituntze unibertsalari amaiera emateko unea iritsi dela. Ezin zaigu ahoa ekitate hitzarekin bete, ez bagaude hainbat erabaki deseroso hartzeko prest.