Turkia, lurrikarak izan eta 100 egunera

Turkiako lurrikaren ondorengo eszenak ez zuen lehen ikusitakoaren antzik. Hondakin amaigabeak, galera deskribaezinak zituzten senitartekoen negarrak eta bilaketa eta erreskate taldean sartu zirenen ahalegin heroikoak alde batera utzita, ezin dut ahaztu haurren aurpegietan aurkitu nuen begirada hutsa. Shockak izoztuta. Eroritako eraikinetan maite dituzten pertsonak bizirik aurkitzeko itxaropenarekin jendea bila ari zen bitartean, nik ezin nuen saihestu nola pentsatzen zen norbait horretatik berreskuratuko zela.

Emozioei aurre egiten dieten haurrek oldarkortasun handiagoa dute. Bai zaintzaileek, bai eskolako langileek kontatu digute lagun taldeen arteko jazarpen emozional eta fisikoa areagotu egin dela. Kasu batzuetan, haurrek ez dute besteen kontra egiten, beren burua jotzen dute. Familia askok esaten digute beren seme-alabek gauez ohea bustitzen jarraitzen dutela, angustiaren, estresaren edo abusuaren seinale. Lehen erraza zena, borroka eta lotsa bihurtu da, izarak garbitzeko tokirik gabe. Hondamendiek eragindako nahasteen aurreko erreakzioak era askotakoak izan daitezke. Hezkuntzan urte asko eman ondoren, ezgaitasuna duten haurrek ez dute hitzik eman lurrikaretatik.

Edozein hondamendiren ondoren, haurtzaroa da agerikoena. Turkiako hegoaldean, Hatay probintziako haurrak eta haien zaintzaileak gertatutakoa asimilatzen saiatu dira 100 egunez.

Nire lankide Nazlicanek esan zidan duela gutxi 40 urteko aita batekin, Hasan, hitz egin zuela Hatayn, eta lurrikarek 12 urteko Ali semean utzi zituzten ondorio emozionalak azaltzen zizkiola. Espazio publikoetara joateko, bakarrik egoteko eta, are, komunera gurasorik gabe joateko beldur zen. Familiak etxea eta senide asko galdu zituen, eta aita bere mina jasateko espazio bat aurkitzen saiatzen zen. Begiak malkotan kontatu zion gure taldeari semea behin baino gehiagotan jozuela. Save the Children-eko osasun mentaleko eta laguntza psikosozialeko taldeek lehen laguntza psikologikoa ematen diete egoera negatiboari aurre egiteko mekanismoetara jotzen duten gurasoei, eta doako laguntza psikologikoa eskaintzen duten erakunde bazkideetara bideratzen dituzte laguntza handiagoa behar dutenak.

Gurasoak beren errealitate berrira egokitzen saiatzen dira, baina erronkak etsigarriak dira. Askorentzat, bizi-baldintzak estuak dira eta pilaketak pairatzen dituzte, hogei lagun arte denda bakar batean. Hain leku gutxi izateak, haurren —batez ere neskatoen— abusu fisiko, mental eta emozionalak agerrarazten ditu, eta lehen zuten intimitatetik ere aterarazten ditu familiak. Lehen ate itxian gertatzen zena orain argiago dago. Gurasoek eta seme-alabek nahikoa leku behar dute bizitzeko eta osasun mentaleko zerbitzuak eta laguntza psikosoziala izateko, emozioak erregulatzen laguntzeko. Bizi-baliabide horiek gabe, etxeko indarkeria eta sexu-indarkeria areagotu egin daitezke.

Pilaketa ere arriskutsua da gizartearen eta komunitatearen kohesiorako. Hatay, herrialdeko probintziarik kaltetuenetako bat izateaz gain, munduko hiri zaharrenetako eta anitzenetako bat da. Azken hamarkadan, gatazkatik ihes egiten duten siriar askoren bizileku ere bihurtu da. Babesa behar duten Hatayko biztanleen erdiak baino gehiago, komunitate horiek elkarrekin bizi dira, eta taldeen arteko zatiketa eta tentsio gero eta handiagoen lekuko gara. Beti bezala, haurrek sentituko dute gehien tentsio horren eragina. Duela gutxi galdetu nion neskato bati zer uste zuen behar zela komunitateetan harmonia sortzeko. Neslihanek, 11 urtekoa, erantzun zuen: «Elkarrekin bizitzen ikasi behar dugu».

Erronkak erronka, behin eta berriz erakutsi didate itxaropena sentimendu kutsakorra dela. Lurrikaren ondoren, Hatay probintziako herrixketako haurrak bisitatu ditugu, eta haien osasun mentala eta ongizate psikosoziala hobetzen lagundu diegu jolas eta jardueren bidez. Hasieran, haur askok parte hartzeko zalantzak zituzten edo zailtasunak zituzten horretarako. Hurrengo bisitetan, ordea, jarrera nola aldatzen zuten ikusten hasi ginen pixkanaka. Gehiago parte hartzen hasi ziren, lagunak ekartzen, eta, taldea hazi ahala, erosoago eta jostalariago sentitzen ziren: berriro haurrak ziren. Gurasoen arintzea ikus zitekeen. Hala esan zigun Fatma amak: «Ez dago ez eskolarik ez haur-parkerik, haurrak aspertu egiten dira. Inor ez da haiekin jolastera etorri, zuen taldea izan ezik. Zuei esker, nire semeak lurrikara ahaztu dezake eta normalago senti daiteke, ordu batzuengatik bada ere».

Orain, 100 egun geroago, izoztutako esamolde horiek desizoztu eta beste zerbait bilakatzen direla ikus dezaket, baina gogoratu behar dugu errekuperazioa eta sendatzea hilabeteak daramatzan prozesua dela, baita urteak ere. Hondamendia handia denez eta azpiegituretan eta etxebizitzetan kalte handiak izan direnez, litekeena da haur eta familia askok estres eta min handia izatea bizitza berregiten saiatzen diren bitartean.

Otsailaren 6ko lurrikarak munduko informazio-agendan bigarren mailara igaro ahala, ez dugu ahaztu behar haurren osasun mentala eta ongizate psikosoziala muturreraino eramaten ari direla; eta, laguntza egokirik gabe, ikaragarri garestia izango da epe luzera neskentzat eta mutilentzat. Haurrak berriz ere seguru sentitzea eta normaltasun-sentsazioa ahalik eta lasterren berreskuratzea funtsezkoa da, datozen urteetan haien osasunean, ongizatean eta garapenean epeluzean eraginik izan ez dezaten.

Oraindik itxaropena dago, erresilientzia kolektiboa aprobetxatuz, haurrak sendatzen hasiko direla.