Hezkuntza Ituna, 2022ko martxoan sinatutakoa, euskal herritarrei eta hezkuntza-eragileei euskal hezkuntzak dituen arazoak konpontzeko balio estrategiko handiko aurrerapen gisa saldu bazitzaien ere, Jaurlaritzak eskola-plangintzari, itunpeko ikastetxeen finantzaketari eta abarri buruz hartutako lehen neurriek kritika gogorrak eragin dituzte hezkuntza- eta gizarte-sektore garrantzitsuen aldetik.
Alderdi politikoek jendaurrean orain akordioak gero desadostasunak antzezten dituzten bitartean, Euskal Eskola Publikoaren hobekuntza baldintzatzen ari diren arazo nagusiak konpondu gabe daude oraindik, eta, are okerrago, arreta jaso gabe.
Ia hamarkada bat igaro da Uriarte sailburuak Heziberri 2020ren helburuak eta arazo sistemikoak konponduko zituzten «bost ildo estrategiko» ospetsuak hezkuntza-eragileoi aurkeztu zizkigunetik. Prozesu hori hezkuntza-lege berri batean amaituko zen. Hala ere, Europan parekorik ez duen erradikalizatutako gure hezkuntza-sistema publiko-pribatutik eratorritako ekitate-arazoek, maila sozioekonomikoaren eta eskola-arrakastaren arteko harreman estuak, hizkuntza-ereduen mugek eta agortzeak, eskola publikorako gobernantza deszentralizatu berri baten faltak eta abarrek zaildu egiten dute Euskal Eskola Publikoa euskal hezkuntza-sistemaren ardatz egituratzailea eta sare nagusia izateko helburu estrategikoa.
EHIGE eta HEIZE bezalako elkarteek, Euskal Eskola Publikoa Gaur Bihar proiektuaren bitartez, bi hamarkada baino gehiago daramatzagu euskal gizarte justuagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko proposamenak aurkezten hezkuntza-agintariei. Hezkuntza-eragile gisa dugun zeregina bete dugu, eta hezkuntza-agintariek antolatu dituzten kontsulta-prozesu guztietan parte hartu dugu, ekarpen ondo arrazoituak eta zehatzak eginez, eta gure eskola-komunitateen barne-prozesu parte-hartzaileetan onartu diren jarrerak eta estrategiak defendatuz.
Hainbeste denbora igaro denean eskola publikoa euskal hezkuntza-sistemaren aurrerapenaren alde lanean ari denetik, eta datozen hamarkadetan euskal hezkuntza arautuko duen Hezkuntza Legea berehala onartu nahi denez, kezka-iturri batzuk aipatu nahi ditugu:
- Ekitatearen eta hezkuntza-kalitatea hobetzearen alde lan egiten jarraituko dugu, gurea bezalako hezkuntza-sistema dual erradikalizatu batek sortzen dituen ondorio negatiboak ezabatuz. Ildo horretan, ez ditugu bultzatuko sare pribatua indartzea sustatzen duten politikak, eta ez ditugu babestuko arlo publikoaren esanahia desnaturalizatzen saiatzen diren helburuak. Ez ditugu babestuko sare pribatua eskola publikoaren lehentasun eta estatus sozial maila berean jartzen saiatzen diren politikarik eskola-postuen plangintza-prozesuetan, finantzaketan, hezkuntza-berrikuntzako inbertsioetan eta abarretan.
- Parte hartuko dugu kontsulta- eta eztabaida-prozesuetan, titulartasun pribatuko ikastetxeak sare publikoan integratzeko arau-esparru bat sortzen laguntzeko.
- Euskal Eskola Publikoak hezkuntza-sistemaren sare nagusi eta egituratzaile bihurtuko duen plan estrategiko bat behar du. Plan horrek honako hauek zehaztu beharko ditu: oinarri ideologikoak, hezkuntza-printzipioak, finantzaketa, euskalduntzea, izaera publikoko eskola-plazen plangintza, kudeaketa eta sorrera, eskola publikoaren autonomia eta gobernantza eta komunitatearen eta gizarte-ingurunearen parte-hartzea, hezkuntza-guneen pedagogia- eta antolaketa-baliabideak, eskola-curriculum sozio-kritikoa garatzea, hezkuntza-berrikuntza soziala, giza baliabideen hornidura eta egonkortasuna, etab. Euskal Eskola Publikoaren Plan Estrategikoak eskola publikoaren inertziak eta prozesu burokratikoak gainditu beharko ditu, eta hezkuntza publikoaren elementu eraldatzaile bihurtu.
Hezkuntza-agintariek eta arduradun politikoek ziurtatu behar dute plana ikastetxeetako hezkuntza-komunitateen partaidetza- eta eztabaida-prozesu baten emaitza dela, eta ez eskolatik kanpoko proposamen baten baliozkotzea.
- Euskal Eskola Publikoak Eusko Jaurlaritzaren kontsultarako eta aholkularitzarako kontseilu propioa izan behar du, autonomoa, eskola publikoa defendatu eta babestuko duena, Plan Estrategikoaren garapena eta jarraipena kudeatuko duena, eta sare publikorako hezkuntza arloko ikerketa- eta hobekuntza-proiektuak zehaztu eta bultzatuko dituena.
Eskola publikoak hezkuntza-eragileen eta hezkuntza-arduradunen arteko harreman-eredu bat eskatzen du. Kontsultatuak izatetik soilik (interesatzen denean), familiak negoziazio-erakunde gisa errekonozitu behar dira. Eskola publikoaren eskaerak hezkuntza-politika bihurtu behar dira, itunpeko irakaskuntzako patronalen eskaerekin egiten den bezala.
Bada garaia arduradun politikoek Euskal Eskola Publikotik aspalditik egin dizkiegun eskaerei erantzuteko. Euskal Eskola Publiko indartsu, prestigiodun eta erakargarria eraikitzea euskal familia guztientzat, maila sozioekonomikoa edozein dela ere, lehentasunezkoa izango da guretzat eta euskal gizarte justu eta kohesionatua ziurtatzeko.
Lege honi ez. Publikoa da bidea!
