Peru: beste estatu kolpe bigun bat

Hainbat hedabidetan, Perun demokraziak Pedro Castillo presidente kolpistaren aurrean arrakasta izan duela dioten albisteak eta iritzi-artikuluak irakurri berri ditut. Halako baieztapenak egiten dituztenei ahaztu egin zaie Pedro Castillo Peruko herriak hauteskunde libreetan aukeratutako presidentea dela. Eta topo egin zuela Peruko eskuina nagusi den Kongresu batekin eta 1820an independentzia lortu zuenetik gobernua bere mesedetan menderatu duen kasta nagusi batekin, Amerikako beste herrialde batzuetan gertatu den bezala.

Hala ere, beste egunkari batzuetan irakurtzen dut, batez ere latinoamerikarretan, Peruko botere eskuindarrek Pedro Castillo presidentearen aurka emandako kolpe bat dela, Bolivian Evo Moralesen aurka, Brasilen Dilma Ruseffen aurka, Hondurasen Zelayaren aurka, Paraguain Lugoren aurka... izan zirenekoen gisakoa. Hurrengoa agian Kolonbia izango da.

Botere eskuindarrak, fujimoristak, enpresariek, militarrek, epaileek... urte eta erdian, herri-klaseek hautatutako presidenteari hauteskunde-promesak ezartzea eragotzi diote, Peruko behartsuen egoera hobetzea helburu zutenak: indigenak, langile prekarioak, lurrik gabeko nekazariak, mestizoak... azken batean, etorkizunik gabeko jendea. Pobreen aldeko 50 lege baino gehiago geldiarazi dituzte Fuyimoriren alderdiko biltzarkideek eta gehiengoa duten beste eskuindar batzuek.

Beharbada, prentsako artikulugileek ez dute jakin Peruko Kongresu eskuindarrak Castilloren gobernua eragotzi duela urte eta erdiz, presidente hautatuak proposatutako ministro eta gobernuak gaitzetsiz. Peruko eskuinak, herrialdearen 200 urteko independentzian gobernua eta Kongresua menderatu dituenak, ezin zuen onartu «nekazari maisu batek, erdi indigena» Peru gobernatzea behartsuen eta zorigaiztokoen aldeko legeak sustatuz.

Era berean, ez dute aurrera egin Peruko herriak berretsi ez zuen Fuyimori diktadorearen 1993ko konstituzioa erreformatzeko hauteskunde konstituziogileak deitzeko presidente hautatuak egindako proposamenek.

Kongresuaren gehiengoak 57 zuzenketa egin dizkio Konstituzioari, presidenteari botereak murrizteko, herritarrei erreferendumerako aukerarik eman gabe.

Hiru aldiz, Kongresuko eskuinak, diputatu ustelez betea, bere bizitza osoa irakaskuntzan eta klase-sindikalismoan eman duen pertsona bat kargugabetu nahi izan du «ustel eta komunista» izatea egotzita.

Azken bi hilabeteetan, gobernua eratzea eragotzi egin dute, Castillok proposatutako gobernuak onartzea ezetsiz. Azkenik, Kongresu eskuindar horrek bi aldiz baztertu du presidenteak egindako gobernu izendapena, eta horrek, Konstituzioaren arabera, Kongresua desegitea eta hauteskunde libre eta demokratikoetara deitzea eragiten du. Eta presidenteak Konstituzioak agintzen duena gauzatu du: Kongresua desegin du eta hauteskunde orokorretara deitu ditu.

Ba al dago hauteskundeetara deitzea baino zerbait demokratikoagorik? Jarduneko presidenteak ez al du agindu hauteskundeak deituko dituela? Inork uste al du Matarela presidenteak Italiako Parlamenturako hauteskundeak deitzen dituenean estatu-kolpea ematen ari dela? Eta Peruko presidenteak deitzen baditu, estatu-kolpea da? Demokraziaren aurkako kolpe bat izan zen, zenbait artikulugileren arabera, eta pozik agertu ziren Castillo, presidente hautatua, espetxeratuz demokrazia berrezarri zelako. Demokratak izateko modua erauzten dute, presidente hautatu bat espetxeratuz. Agian Pinochet demo krata izan zen, Allende Txileko presidente hautatuaren aurka kolpea emanez?

Ez dirudi Peruko herriak —Castillo kartzelatu zutenetik Kongresuaren, epaileen eta militarren gehiegikerien aurka eta Peruko demokraziaren alde agertzen denak—kolpe bigunaren defendatzaile diren Mendebaldeko iritzi-emaileen gisan pentsatzen duenik. Herritarren botoa errespetatzeagatik bizitza jokoan duen jendeak ere ez. Eta Polizia kale bazterretan uzten dituen manifestari hilek ere ez dute iritzi bera. Zer gobernu demokratikok dauka herritarrak hiltzeko beharra errespetatua izateko?

Espero dut munduko herriek ere ez pentsatzea iritzi emaile oportunistek bezala, eta ahalegintzea benetako demokrazia, hau da, «herriaren botoaren errespetua», Perura itzul dadin, Pedro Castillo presidente gisa itzuliz; duela bi urte Evo Moralesen aurkako kolpearen ondoren demokrazia Boliviara itzuli zen bezala, eta duela hilabete batzuk Hondurasera, non Zelayaren alderdiak berriro irabazi duen. Eta benetako perutar kolpistek kartzelan amai dezatela. Herriari Herriarena dena.