Norman Foster, lilura eta iruzurra Bilboko Arte Ederren Museoan

Norman Foster arkitektoa, nazioartean merezitako ospea duzu, zure izenarekin abalatutako lan askok urteetan zehar lortutakoa, eta, era berean, gizarte-lilura eragiten duzu, kasta politikoaren artean paranoia mailara ere iristen dena; duela urte batzuk, Juli Capella arkitekto katalanak gaixotasun horri aurrea hartu zion, udalen ustezko ospe gisa, esaldi egoki batekin: «Jar ezazu Foster bat zure hirian».

Era berean, Bilboko Arte Ederren Museoa handitzeko eta eraberritzeko proiektuen lehiaketa irabazi duzula jakingo duzu, zeure prestigioan babestuta, baina tranpekin. Oinarriei buruzko tranpak, jakinik Luis Fernandez-Galiano arkitektoak —Foster Foundationeko kide eta lehiaketetan ordezkari den zure aliatuak— kontzeptualki zuzenduriko epaimahai batek, beste figurante otzan batzuk azpiratuko zituela. Ebazpen hori, etikoki, lotsagarria da, legez iruzurra, eta kulturalki deuseza.

Ez dirudi museoetako plan zuzentzaile batean oinarritutako handitze-beharrik dagoenik. Leku eta abagune horretan, behintzat, eraikin bitxi bat eraiki nahi da, Guggenheim museoarekin lehia ikonikoan dagoen erreklamo populista gisa. Miguel Zugaza museoko zuzendariak ezarritako ahalegina, bisitari kopurua handitzen tematuta, kulturaren ikuspegi merkantilista hutsa.

Proiektu horrek ez du betetzen garai hartan indarrean zegoen hirigintzako eta kulturako legeria: Bilboko HAPO hiru aldiz urratzen du —orain irregularra dena legeztatzeko egokitu dute—; Euskal Kultura Ondareari buruzko 6/2019 Legea, zortzi aldiz; eta Estatukoa, hiru aldiz. Ilegalitateen errezitala. Hiriko Parke Nagusian eta museoaren harmonia arkitektoniko artikulatuan proiektatzeak ezagutza, errespetua eta sentsibilitatea eskatzen ditu, ez gehiegizko erraldoi bat inposatzea, teknologia-erakustaldi eta eraikuntza-gaitasunaren alardearekin, baizik eta kultura arkitektonikoa, trebetasunetik bestekoa dena.

Balio-hierarkiaren kontzeptua gutxiesten da, eta alde batera uzten dira arkitektura-, hirigintza- eta paisaia-ondarean esku hartzeko irizpide unibertsal oinarrizkoenak, lehenagoko izakinekiko errespetua eskatzen dutenak. Sen onak eta kultura-legeek gutxiespenez gehigarri apalesgarritzat jotzen dutena eskaintzen duzu. Historiaren eta tradizioaren aurka egiten duzu, eta lekua profanatzen duzu. Handitasuna, noblezia, bere konfigurazio ezaguna, museoaren eta haren inguruaren monumentaltasuna profanatzen dituzu. «Ikuskizuna bermatzen dut, gustatzen zaiena eta iradokitzen zidatena». Ausardia iraingarria presentzia bat inposatzeko, zeurea, autosufizientzia onartezin batekin. Legeei ere gaina hartzen diezula frogatzen duzu: dena nire zerbitzura, museoa, orain «neu naiz».

Foster, ezezaguna ez zaizun hiri batera iritsi arren, lekuz okertzen zara. Inork, ezta iruzurrezko lehiaketak eta zure enpresa handian idatzitako proiektuak ere —ez gaitezen engaina, zeuk izena jartzen duzu, dudarik gabe balio handikoa, eta gainbegiratu egiten duzu emaitza—, ez dizu eman baimenik eraso zentzugabe, gaizto eta basati honetarako, zeinak mespretxatu egiten baititu arkitektura bikain baten eta Bilboko leku karismatikoenetako baten edertasuna eta hauskortasuna.

Zure proposamena aldez aurretik pentsatutako probokazioa da eta oinarri kulturalik gabeko babes politikoak bermatzen du. «Egin ezazu nahi duzuna, horretarako gaude gu», inpunitate ziurtatua. EAJk, kartel politiko honetan ohikoa den bezala, Eusko Jaurlaritzako Kulturan eta Bilboko Udaleko Hirigintzan duen sarearekin, eragiketa honen legegintzako joko zikina egingo duen konfiantzan jokatzen duzu. Ezinbesteko konplize eraginkorrak. Ez zaude baimenduta etikoki, moralki eta kulturalki, Bilbon ez ezik, Euskal Herri osoan eta Estatuan ere garrantzi handiko museo bat aldatzeko.

Ez iezaiozu zeure ibilbideari kalterik egin, oraingo honetan suntsitzen ari dena. Ondare-atentatuaren mailara iristen den proposamen bortitz honekin jarraitzen baduzu, agian zure biografia bikainaren orrialderik beltzena idatziko duzu. Euskal kulturaren onerako, ahaztu, eta kendu proiektu hau. Agur, Norman Foster.