Teknologiak lan merkatuan duen eragina ez da gaur egungo fenomenoa. Makinek lan egiteko modua eraldatu dute, giza zereginak eraginkortasun mekanikoarekin ordeztuz. Orain aurrez aurre duguna bestelakoa da, adimen artifiziala eta automatizazioa jokoaren arauak berridazten ari dira aurrekaririk gabeko abiaduran. Teknologiak aurrera egiten duen bitartean, haren eraginari buruzko eztabaida bigarren maila batean mantendu da, berrikuntzaren eta aurrerapenaren promesaren azpian lurperatuta. Baina errealitatea argia da: eraldaketa honek planteatzen dituen erronkei aurre egin gabe igarotzen uzten dugun egun bakoitzean, gehiago hurbilduko gara oparotasunik gabeko sistema baterantz. Erronka garrantzitsua dugu aurrean, lan merkatuaren eta gizartearen birmoldaketa sakona.
OCDEk egindako ikerketen arabera, herrialde industrializatuetako enpleguen %27 automatizatu ahal izango dira datozen urteetan. Munduko Ekonomia Foroak egindako ikerketa batek dioenez, automatizazioak, makrodatuek eta presio ekonomikoek mundu osoan 83 milioi lanpostu gutxitzea eragin dezakete datozen hiru urteetan. Ikerketa berean, 69 milioi lanpostu berri sor daitezkeela ondorioztatu daiteke. Matematikak erabiliz, 14 milioi lanpostu galduko direla dirudi.
Munduko Ekonomia Foroaren arabera, azkarren hasiko diren lanpostuak hauexek izango dira: adimen artifizialeko eta ikaskuntza automatikoko espezialistak, iraunkortasuneko espezialistak, negozio adimenaren analistak, informazioaren segurtasuneko analistak, fintech ingeniariak, data analista eta zientzialariak, robotika ingeniariak, elektro-teknologia ingeniariak, nekazaritzako ekipamenduen operadoreak eta transformazio digitaleko espezialistak. Eta gainbehera azkarrena izango dutenak, hauexek: bankuetako kontulariak eta gisako idazkariak, posta zerbitzuko langileak, kutxazainak, datu sartzaileak, administrazio eta zuzendaritza idazkariak, materiala erregistratzeko eta izakinak gordetzeko langileak...
Adimen artifizialak lanpostu berriak sortuko ditu. LinkedInen lan-joera globalei buruzko txostenean, eskariaren hazkunderik handiena duten alorrak hauek dira: datuen zientzia eta adimen artifizialaren analisia, zibersegurtasuna, teknologia berdearen kudeaketa eta plataforma digitaletan oinarritutako ekonomia. Gaitasun teknikoak eta giza trebetasunak konbinatzen dituzten rol hibridoak sortuko dira, hala nola adimen artifizialeko etika kudeatzaileak, erabiltzaile esperientziaren diseinatzaileak eta integrazio teknologikoko koordinatzaileak. Jarrera horiek gaitasun digitalak, arazo konplexuak konpontzeko eta taldean lankidetzan aritzeko gaitasuna eskatzen dituzte.
Enplegua galtzen duten pertsona askok ez dute rol berri horiek betetzeko prestakuntzarik, honela desberdintasun sozialak areagotu egingo dira. Ondorioz, gobernuek eta enpresek gaikuntza eta lan birmoldaketarako programetan inbertitu beharko dute, langileak merkatuaren eskaera berrietara egokitu ahal izateko.
Gure gizartean eta ekonomian funtsezkoak dira enpresak. Horien jokaerak baldintzatuko du paradigma berri honetarako trantsizioa. Mundu globalizatuan, kostuak murrizteko presioaren ondorioz, erakunde askok automatizazioa lehenesten dute, enplegua babestu beharrean. Txikizkako merkataritza sektorean, enpresa handiek sistema automatizatuak ezarri dituzte, robotetatik hasi eta autozerbitzu kaxetaraino, giza langileekiko mendekotasuna murriztuz. Berrikuntza horiek produktibitatea bultzatzen duten arren, langile asko berehalako alternatibarik gabe uzten dituzte.
Automatizazioak sortutako langabeziak, pertsonen egonkortasun ekonomikoari eragiteaz gain, inplikazio sozial sakonak ere baditu. Munduko Bankuak ohartarazi du langabeen bakartzeak buruko osasun arazoak areagotzea ekar dezakeela. Aurretik existitzen ziren desberdintasunen areagotzea ekarriko luke, gainera. Langabezia denbora tarte luzeek pobrezia zikloak eragin ditzakete, etorkizuneko belaunaldiei hezkuntza, etxebizitza eta oinarrizko zerbitzuetarako sarbidea mugatuz. Errutinazko eta kualifikazio baxuko enpleguen mendekotasun handiena duten eskualdeetan bereziki eragingo du balizko egoera honek, landa eta hiri eremuen arteko desberdintasunak larriagotuta.
Enpresen eta gobernuen lidergo konprometitua ezinbestekoa da, inor atzean gera ez dadin. Beraien zeregina ez da soilik aldaketa horietara egokitzea, baizik eta gizartea etorkizun bidezkoago eta jasangarriago baterantz gidatzea. Enpresek berritzeko eta egokitzeko duten gaitasunak ekonomia automatizatu baterako trantsizioaren erritmoa zehaztuko du. Funtsezkoa da langileen trebakuntzan eta garapenean inbertitzea, ingurune berri horretan aurrera egiteko behar dituzten gaitasunak eskuratzen lagunduz.
Enpresek gobernuekin eta hezkuntza erakundeekin elkarlanean, lan merkatuaren eskariei egokitutako prestakuntza programak garatuko dituzten aliantza publiko-pribatuak sortu beharko dituzte. Trantsizioa gizartearen ongizatea lehenesten duten printzipio etikoek gidatu behar dute, automatizazioak langileak babestuko dituela bermatuz. Gobernuek trantsizio inklusibo baterako oinarriak jartzeko ardura dute. Alde horretatik, adopzio teknologikoa arautzea da helburua, adimen artifizialak eta automatizazioak desberdintasunak areagotu ez ditzan.
Herritarrok funtsezko zeregina dugu. Liderrei erantzukizun handiagoa eskatzea, praktika etikoak dituzten enpresak babestea eta beren prestakuntzan inbertitzearen garrantzia onartzea izango dira gure tresnak. Eguneroko elkarrizketetatik hasita, enpresen negoziazio mahaietaraino eta gobernuaren erabakietaraino eztabaida hau argitaratu beharra dago. Adimen artifizialak etorkizuna aukerez eraiki dezake edo dauden hutsuneak sakondu ditzake. Ikuspegiz eta konpromisoz jokatzen badugu, ekonomia erresilienteagoa eta justuagoa eraiki ahal izango dugu, non batzuen arrakasta ez den besteen porrotaren kontura izango. Hausnartzeko, erabakitzeko eta eraikitzeko garaia da, elkarrekin, guztiek leku bat izango duten etorkizun bat eraikitzeko ordua heldu da.
