Mesedez, ez egin tiro pianistari

Hollywoodeko cowboy filmetan, iragarki bat ikus zitekeentabernetan: «Mesedez, ez egin tiro pianistari». Azken hilabete hauetan, elkarren segidako hauteskunde-kanpainen esparruan, suminduta eta txundituta ikusi ditugu hainbat mezu eta adierazpen. Mezu eta adierazpen horiek hauteskundeetan etekinak ateratzea zuten helburu, biktimen mina bezalako gai sentikor bat erabiliz eta, bide batez, Euskal Herriko bizikidetzarako bide luze eta konplexua oztopatuz.

ETAren amaieraren ondoren, biktima guztien eskubideak errespetatuko dituzten kontakizun inklusiboak idazten saiatu da bide hori, urratsez urrats, torturen eta Estatuaren legez kanpoko beste indarkeria batzuen biktimenak barne, bai eta presoen eta haien familien giza eskubideen defentsan ere, parekatzerik egin gabe eta ETAren biktimak ahaztu gabe, bizikidetzarako ahaleginean aurrera egiten saiatuz.

Dinamika elektoralista —batzuetan zoro eta eldarniozko— horren zurrunbiloan, izan dira pianistari tiro egiteko zalantzarik izan ez dutenak, azken hamarkadetan bakearen sinfonia konposatuz eta interpretatuz lan diskretu baina eraginkorra egin duten gizarte zibileko erakundeei, alegia.

Udalek memoriari buruz dituzten webguneek oraintsu Aranzadiren aurka egindako erasoez, eta, geroago —maila berean jarri gabe—, Eusko Jaurlaritzak ekitaldi batzuk hauteskunde orokorrak amaitu arte atzeratu izanaz ari gara; izan ere, aitortza ekitaldi horiek normalizatuta egon beharko lukete, betebehar eta konpromiso sozial gisa onartuta, hauteskunde-egoeren eta eraso mediatiko-elektoralisten gainetik.

Beharrezkoa da autokritika egitea eta memoria inklusiboari buruzko lana berrikustea, baina bereizi egin nahi dugu beharrezkoa den ebaluazio hori, memoria inklusibo eta partekatu baterantz aurrera egiteko oztopotzat jotzen dugun horretan zentratzeko.

Carlos Martin Beristainek zioen bake prozesu bati aurre egiteko hizkuntza desarmatzea dela lehenengo gauza. Gogoan ditugu, oraindik, indarkeria ezberdinen biktimen arteko lehen topaketetan elkar ulertzea —gutxienez— ahalbidetuko zuen hiztegi komun batera iristeko, adostasun batera iristeko ezinbesteko lehen urratsa egiteko, izan ziren zailtasunak.

Bada, kontrako dinamika ikusi dugu hilabete hauetan. Hau da, liskarrerako, elkarbizitzaren hausturarako eta elkar ez ulertzeko ad hoc meta-kontaketa bat eraiki dela, eldarniozkoa batzuetan, ETAren berpiztea barne hartzen zuena, Moloch deabruzko eta hilezkor moduko bat bezala ulertua, komenientziara erabiltzeko prest.

Etsigarria da ikustea botere handiko pertsona eta talde batzuek arriskuan jar dezaketela atxikimendu politiko desberdineko fede oneko hainbeste pertsonak, topaketak dinamizatzen eta errazten dituzten elkarteek, eta lan horiek babesten zituzten erakundeek urtetan egindako inurri lana, erokeria informatiboko egun gutxi batzuetan.

Zorionez, bizikidetzaren aurkako mezu horiek ez dira gure lurraldean itxuraz Estatuko beste leku batzuetan bezala sartu, baina hori ere oso larria da, oso garrantzitsua baita Estatuko gainerako lurraldeetan ere bizikidetzaren aldeko kontakizunak sartzea, Ivan Ilitx-en terminoa erabiliz, hau da, pertsonen eta komunitateen arteko bizikidetzan lagunduko dutenak.

Baina Euskal Herrian ere, nahiz eta gehiengo sozialak ez duen erosi eskuin muturraren eta Espainiako eskuin muturraren meta-kontakizuna, lortu dute taula politikoa —baita instituzionala ere, itxura guztien arabera— bizikidetzan eta bakean lagunduko duten desberdinen arteko kontakizun partekatua(k) idazteko bidearen kontra mugitzea.

Bada, Jon Mirena Landa katedradunak ondo dioen bezala: «Gure herrialdean gertatu diren motibazio politikoko indarkeriak aurkezteko moduari buruzko ikuspegi ofizial eta zehatz batetik aldentzen den lan orok tentsio handiko deskarga mediatikoa jasateko mehatxua du, Aranzadiren aurka igorritako marra lodiko deskalifikazio andanari erreparatuz gero».

Abisuak ez dirudi alarmista, gertakari batzuk nola gertatzen ari diren ikusita, hala nola hil honen 26an Kursaalen egitekoa zen motibazio politikoko indarkeriaren biktimak aitortzeko ekitaldi sinbolikoa bertan behera uztea, eta torturaren astean bi film eta liburu baten aurkezpena desprogramatzea. Hala, nahiz eta hori ez izan haien asmoa, Estatuaren legez kanpoko indarkeriaren biktimak birbiktimizatzen lagundu du horrek, biktima horiek larriki diskriminatuta egonda, gainera, egia, justizia eta erreparaziorako eskubideari dagokionez.

Kontakizun bakarra idazteko eta gizarteari erakundeen bidez ezartzeko tentazioa ez da norabide zuzena, Giza Eskubideen Nazioarteko Zuzenbideak gomendatutako jardunbideen arabera.

Gure herriaren oraintsuko historia ez da paragrafo zigortzaile pare batean laburbil daitekeen zuri-beltzeko film bat. Bere diskurtsoak sinetsi nahi dituenak sinets ditzala, baina, gutxienez, mesedez, ez egin tiro pianistari.