Lanaren Nazioarteko Erakundeak, apirilaren 28an, Laneko Segurtasunaren eta Osasunaren Mundu Egunean, planteatu du lan-munduaren kezkak Klima-aldaketak laneko segurtasunean eta osasunean dituen ondorioak gaian ardaztea. Aipatzen du hainbat kolektibok arriskuekiko eta kalteekiko duten esposizioa areagotzen ari dela, hala nola estres termikoa, erradiazio ultramorea, kutsadura atmosferikoa, industria-istripu larriak, muturreko fenomeno meteorologikoak, intsektuek eta parasitoek transmititutako gaixotasunak areagotzea eta produktu agrokimikoekiko esposizio handiagoa.
2022an, Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuak estres termikoaren arriskuari buruzko azterlan txiki bat aurkeztu zuen, kanpoan lan egiten duten sektoreetako ehun enpresa baino gehiago bisitatu ondoren (eraikuntza, nekazaritza, lorezaintza...). Ikerketak honako hau ondorioztatu zuen: «Oro har, estres termikoa oker identifikatzen da, eta ez da metodologia espezifikoekin ebaluatzen. Horrek arriskua gutxiestea dakar, planifikatutako neurriak ez baitira nahikoak edo ez baitira zuzenak, eta arriskuan dauden langileentzako arriskua egon baitaiteke». Enpresa ia guztiek kanpoko prebentzio-zerbitzu komertzialen esku uzten dute prebentzioa.
Pandemiaren ondoren, geure buruari galdetzen diogu zenbat froga behar diren Estatuko gobernuak zalantzan jar dezan gaur egungo prebentzio-sistema, elkarren artean lehiatzen diren inbertsio-fondoen eta aseguratzaileen jabetzako sistema, beren etekinak handitzeko kostuak merkatzen dituztenak, horretarako gutxieneko zerbitzu eskasa emanez eta plantillen enplegu-baldintzak prekarizatuz.
Noiz arte eutsiko diote Estatuko Gizarte Segurantza, Lan eta Osasun Ministerioek enpresa-izaera pribatuko lan-istripuetarako eta laneko gaixotasunetarako laguntza-sistemari, Gizarte Segurantzarekin elkarlanean diharduten mutuek osatutakoa, kasurako? Sistema horrek lesioen larritasuna minimizatzen du, lanetik eratorritako patologiak azpierregistratzen ditu, eskubiderik gabeko osasun-arreta ematen du eta izaera konpontzailea du, ez prebentiboa.
Bien bitartean, osasun-sistema publikoak bere parasitazioa alde batera uzten jarraitzen du, eta osasun laguntza ematen die lanaren ondoriozko kalte ugariei, enpresa-mutuek artatu ez dituztenei, hala nola minbiziei, buruko nahasmenduei, patologia kardiobaskularrei eta abarri, alegia, osasun publikoko egungo arazo nagusiak. Aldi berean, aipatutako hiru ministerioek ez dute kontuan hartzen Osasunari Buruzko Lege Orokorraren azken xedapenetako hirugarrena, hau da, mutua-baliabideak osasun-sistema publikoan sartzea ahalbidetzen duena.
Lan-osasunaren sistema publiko bihurtzeko eskakizun horren aurrean, enpresa-erakundeek ospatu egiten dituzte beren mutuen eskutik osasun-sistema publikoa pribatizatzearen aldeko apustuan egindako aurrerapenak, elkarrizketa soziala deiturikoak babestuta.
Laneko osasun-sistemak ez zion eraginkortasunez erantzun COVIDari, ez dio erantzun laneko istripuen eta gaixotasunen prebentzioari, eta ez dio klima-aldaketari aurre egingo.
Laneko arriskuen prebentzioa eta lanak eragindako kalteen arreta osasun-sistema publikoak egiteko garaia da.
