Klima larrialdiaren sokatik tiraka

«Klima larrialdian» gaude. Gizarte zibilak eta administrazioak bere egin dute klima larrialdiaren diskurtsoa. Hamarkada batetik hona, eszeptizismoaren eztabaida garaitua izan da. Negazionismoaren matrakan dauden gutxi horiek statu quo-a mantentzeko ahaleginetan badabiltza ere, gizarteak negazionismoari bizkarra eman dio. Bejondeiola! Diskurtsotik haratago, klima larrialdia hemen dagoela (ez bakarrik Artikoan edo Bangladeshen), eta harekin batera datozen hainbat inpaktu jadanik pairatzen ari garen ebidentzia ezkutatu ezina da. Gizarteko hainbat sektoretako diskurtsoetan eta agintarien erretoriketan ideia hori txertatuta dago hein handi batean. Eta orain zer?

Askok diogu goitik beherako neurri epeletatik neurri eraldatzaileetara atzera-bueltarik gabeko jauzia egin behar dugula, eta, horretarako, legegileek (legebiltzarrean adibidez) ausardia frogatu behar dutela. Marko legalak ezin dio muzin egin larrialdi sakon honi. Hainbat sektoretan (industria, nekazaritza, hirigintza, mugikortasuna, turismoa, etab.) darabilkigun legedia eguneratu beharra dago klima larrialdiaren egoerari egoki erantzun ahal izateko. Ezin dugu XX. mendeko legedia klima larrialdia existituko ez balitz bezala erabiltzen jarraitu, sektore guztiak zipriztintzen baititu arazo erraldoi honek.

Legedia egokitzeko anbizio politikoa behar da. Erretorikatik haratago saltoa egitea beharrezkoa da. Eraldaketaren bertigoa ulergarria izan daiteke, baina agintarien politiken anbiziorik eza sumatzen da oraindik. Txikira jolasten ari dira, mundua errotik aldatuko ez den esperantzarekin agian. Dramatismoan erori gabe, politika berriak behar ditugu, bestela epe motzean agintarien klima larrialdiaren diskurtsoak frustraziora garamatzalako. Gizartean antolatutako aktore guztiek (emakumeak, ikasleak, langileak, pentsio duinak eskatzen dituztenak, etab.), norberak bere eremutik (hezkuntza sistematik, sindikatuen arlotik, zein gobernuz kanpoko erakundeen sareetatik), presioa areagotu behar dute klima alorreko politika ausartek aurrera egin dezaten. Klimaren afera alderdi politikoen jokoaren gainetik dagoen zerbait da. Hori ulertu ezean jai dugu.

Klima larrialdiaren aterkiaren azpian dauden erronkak anitzak dira, eta denok interpelatzen gaituzte. Ezin dugu naturarekiko balioak bigarren mailako gaitzat hartzen jarraitzen duen hezkuntza sistema bat mantendu. Ezin dugu lan baldintza eta pentsio duinekin amets egin, sektore produktiboek klimaren inpaktuetatik babesteko inbertsiorik egiten ez badute. Ezin dugu baserritarren eta, batez ere, lehenengo sektore osoaren etorkizuna bermatu klima aldaketak dakarren eguraldi zoroak berean jarraitzen badu. Ezin dugu kostaldeko turismo jasangarririk garatu itsas mailaren igoeraren kontrako egokitzapen neurri estrategikoak martxan jartzen ez baditugu. Kate luze horretatik tira egin genezake bizitzako alor guztiak ukitu arte. «Ezin dugu»-tik «ahal dugu» fasera pasatu behar dugu berandu baino lehen, eta datuek diotenari erreparatzen badiogu, badakigu ekintzak abiatzeko denbora agortzen ari zaigula dagoeneko. Hau ez da erretorika, errealitate gordina baizik.

Euskal Herria ez da irla bat, ez eta klima larrialdiaren aurrean oasia ere. Hemen pairatzen jarraituko ditugun eraginak munduko beste edozein txokotan pairatuko dituztenak bezain larriak izango dira. Jakin badakigu garapen bidean dauden herrialdeek eragin ezkorragoak izango dituztela, baina horrek ez du esan nahi hemen gaizki pasatuko ez dugunik. Are gehiago, garapen bidean dauden herrialdeen gaineko presio latza, migrazio eta ezegonkortasun politikoen iturri nagusi bilakatuko da. Mundu globalizatu honetan, edozein gertakizunen eragina txoko guztietara barreiatzen da abiadura osoz. Gogora dezagun Siriako, Libiako eta beste hainbeste lekuetako gertaerek guregan izan duten eta izaten jarraituko duten eragina bai zeharka, bai eta zuzenean ere. Horren adibide dira erregai fosilen prezioen gorakadek ekonomian eta gizartean sortzen dituzten desorekak, edota Mediterraneoaren ur sakonetan suertatutako milaka hildakoen oihartzunak. Argi baino argiago aurreikusten dut guztion eskubide zibilak desagertzeko presioa areagotuko duela klima aldaketak, ausardiaz haren kontra egiten ez badugu.

Beraz, hauxe dugu erronka: «Denok eman behar dugu zerbait...» klima larrialdiari aurre egiteko. Are gehiago, goian dauden agintariak ez dira deus mugituko itolarria sentitu arte, eta itolarri hori, nonbaitetik etortzekotan, behetik etorriko da, eraldaketa sozial guztiak bezalaxe. Goitik behera eta behetik gora. Biak ala biak beharrezkoak ditugu. Hau ez da sokatira. Bi ekipoek batera egin behar dute tira sokatik. Soka luzea da, mugitu behar ditugun kontzientziak astunak dira, are astunagoak statu quo-a mantendu nahi dituztenen interesak.

Gogaikarria izanik ere, hauteskunde berri batzuen aurrean gaude. Bozen indarra mugatua izan daiteke, baina estrategia guztiak erabilgarriak dira agintariak erretorikatik ekintzara pasa daitezen. Bai kaletik, bai eta bozen bidez, presioa areagotu behar dugu. Azaroaren 10ean klima larrialdearen sokatik tira egin dezagun.