Kalteak ikusarazi, laneko prebentzioa hobetzeko

Lan Arriskuen Prebentziorako Legea egin zenetik 21 urte pasatu direla, Langileen Osasunaren Nazioarteko Egunaren aurreko egunetan, beharrezkoa da enpresek prebentzio arloan duten betebeharra azpimarratzea. Langile klasearen osasunaren kalteak ez dira murriztu. Gainera gaixotasun eta kalteak estaltzen jarraitzen da eta iruzurrak badirau. Laneko gaixotasunen estaltze horri erantzutea erronka sindikal handia da lan baldintzen hobekuntza lortzeko. Osasun publikoko profesionalek ezin dute errealitate hori baztertu, besteak beste gaixotasunen lan jatorria ezkutatzeak osasun publikoaren beraren bideragarritasuna zalantzan jartzen duelako.

Laneko istripuak %5 hazi dira Espainiako Erreinuan 2016. urtean. Ostalaritzan eta manufaktura-industrian izan duen hazkundea azpimarragarria da. Hazkunde hori ez da kontratazioaren prekaritatearen ondorio, nahiz eta horrek ere laguntzen duen, enpresek prebentzio arloan egin beharreko inbertsioak ez betetzeagatik izan da neurri handi batean.

Aitortuko dut, harrituta, lan istripuagatik 555.700 pertsonak baja eragin izana hauek aitortzeko mutua eta enpresa askok jartzen dituzten oztopoak gainditu ahal izan dituztelako, bereziki, ahalegin gehiegi egiteagatik edo postura txarra edukitzeagatik min hartu dutenek, biktima horiek normalean osasun publikora bideratzen baitira. Ohiko gaixotasun baja hartzera behartu ohi dituzte, nahiz eta lesioa lantokian eta lanorduetan gertatu dela frogatuta egon, hauek estaltzearekin lanpostuetako prebentzio hobekuntzen beharra handitzen den.

Guy Ryder, OITko Zuzendariaren deiarekin bat egiten dut erabat: «Lan gaixotasunen prebentzioren alde lan egin behar da lan istripuetara bakarrik mugatu gabe», horiek sufrimendu handiagoa eragiten dutelako eta lanordu eta bizitza gehiago galtzen direlako horiekin. Nazioarteko erakundeak esaten duen moduan, gaur egun 2,34 milioi heriotza izaten dira lan munduarekin lotuta, horietatik 2,02 milioi gaixotasun profesionalek eraginda. Europar batzorde berak ezartzen du ezkutuko guda odoltsua, biktimak familiaren sostenguaren bila hiltzen dira.

Datuek Confebasken, gobernuen eta erakunde sindikal zein sozialen hausnarketa eta jarrera aldaketa merezi dute.

Eta nola garatzen dira gaixotasun profesionalak? 2016. urtean %7,6 igo ziren 2015 urtearekin alderatuta, 20.730eraino iritsita, horien erdia bajarik gabe. Hazkunde txiki hori positiboa da, gaixotasun horien %70 estalita geratu ohi delako ohiko gaixotasun moduan. Gaixotasunen estaltze hori gertatzen den bitartean, ez da prebentzio neurririk hartuko, ez eskatuko enpresetan. Biktimak gainera Gizarte Segurantzaren laguntza ekonomikoak galduko ditu eta Osakidetzak Mutuak ordaindu beharko lituzkeen gastuak bere gain hartu, horrek Osasun Publikoarentzat eragiten duen kaltearekin.

Askotan, epaiketen ondoren, sententziarekin, enpresei kalte-galerengatik ordainarazten diegun milaka euroen inguruan galdetzen didate, baita Amianto, Silikosi eta abarren biktimentzako segurtasun faltagatiko errekargoengatik ere. Duda izpirik gabe segurtasun, garbitasun eta gaixotasun profesionalen prebentzio legea bete ez dutelako ordaintzen dute. Legeak ezartzen dituen neurriak hartzea merke eta errentagarriagoa izango litzateke, batez ere biktimentzat. Enpresa batzuekikasten ez duten ikasgaia. Prebentzio zerbitzuei ez die kezkarik sortzen erantzukizunik eragiten ez dien bitartean.

Mutuen jardunak edo INSS berak erantzukizunak kenduko dizkielakoan, argi dagoena ukatuz, gaixoa gaixotasunen jatorri profesionala borrokatzera behartzen dute: hipoakusiak zaratagatik, lesio muskulu-eskeletikoak, arnasketa gaixotasunak edo minbizia profesionalen epidemia beste askoren artean, laneko antolaketa toxikoak eragiten dituen estresa edo gaixotasun psikologikoak ahaztu gabe. Sindikalismoak, bere osotasunean, onartu behar du prebentzioak ez duela aurrera egiten kaltearen konpentsaziorik gabe.

Enpresen erantzukizuna saihetsezina da, baina onartezina da Prebentzio Zerbitzuetako Osasun Unitateak isilik geratu eta langileen urteko osasun zaintzetan hautemandako gaixotasunak estaltzea, horien «jatorri profesionalaren susmoaren jakinarazpenik» egin gabe. Behar hori ez betetzea prebentzioaren aurkako iruzurra baita mediku deontologiari, eta era trinkoan egin behar diogu aurre.

Bukatzeko, lan osasunaren aldeko aktibismo sindikala indartzea beharrezkoa da. Lanak eragiten dituen gaixotasun eta kalteak ikusaraztearen aldeko lanarekin, prebentzioan, hori urratzeagatik laguntza eskatuz, horrela bakarrik lortuko dugu enpresek prebentzioa lehenestea, lan baldintzak hobetuz.

Zure osasuna babesteko ez bazara borrokatzen, ez pentsa besteek egingo dutenik. Batez ere gogoratu zure osasuna galtzen baduzu ziur enplegua ere galduko duzula, baita gutxieneko ongizatea ere.