Martxoaren 9an, El Correo egunkariak EHUko lan-kontratuari buruzko erreportaje bat argitaratu zuen. Bertan babesa ematen zion CCOO sindikatuaren azterlan batean esaten zenari, hots, 2015ean EHUk 2.005 funtzionario zituela eta 683 lan-kontratu iraunkor. Hala ere, 2025erako, 1.111 funtzionario eta 1.334 lan-kontratudun izatea aurreikusten zen. Sindikatu horren arabera, egoera horrek «ondorio larriak» dakartza, «unibertsitate-autonomia mugatu» egiten baita eta «katedra-askatasuna mehatxatu». Eta hori guztia gutxi balitz bezala, «bikaintasun akademikoa hondatu egiten du». Horrek guztiak erakunde unibertsitarioa «pribatizaziorantz» darama, ezinbestean, haien ustetan.
Akusazio horiei erraz egin dakieke aurre, eta ondorio guztiz kontrakoetara iritsi. Errepara diezaiogun batez ere, pribatizazio kontzeptuari.
Funtzionariotza eta lan-kontratuaren errealitate juridiko-administratiboa aipatzen dute, eta argi dago desberdinak direla. Lan-kontratua autonomia-erkidegoak berak arautzen du, Euskal Unibertsitatearen Sistemaren legearen bidez, eta erkidegoko aurrekontuetatik jasotzen ditu ordainsariak. Haren lan-baldintzak araudi autonomikoaren araberakoak dira. Eta hitzarmen horretan sinatutako lan-hitzarmenak EHUren esparrukoak dira. Funtzionarioa, berriz, kanpoko legeen mende dago, hala nola Estatuko Funtzio Publikoaren Legearen eta Estatuko lege organikoen mende. Ordainsariak kupoaren bidez jasotzen ditu. Argi ikus dezakegu, beraz, administrazio zentralaren menpekotasuna. Hala ere, irudi biak ala biak Estatuak onartutakoak eta, beraz, publikoak dira. Eta ez du izaera hori aldatzen lan-kontratua edo funtzionarioa izateak. CCOOren txostenean bertan aitortzen da Espainiako beste unibertsitate batzuk ere EHUren egoera berean daudela. Eta, hala ere, ez dute inon aipatzen pribatizaziorako joera dutenik. Badirudi ostera joera arriskutsu horrek soilik EHU ukitzen duela.
Baina benetako pribatizazioari buruz hitz egiten badugu, komeni da CCOO sindikatuari berari begirada bat ematea. Hainbat errektorerekin botere politiko faktiko berezi bihurtu zen, bere interesak eta kolektibo unionistarenak irmoki defendatuz. Erakundeen indarkeria gogor aplikatu zuen ikasleen eta lan-kontratua lortzeko borrokan ari ziren irakasleen kontra. Bestalde, ahaztu egin zaio sindikatu horri esatea ia 2010era arte EHUn bakarrik zeudela funtzionarioak, bere ezaugarri guztiekin. Eta haiekin batera, aldi baterako irakasleak eta irakasle prekarioak. Lan-kontratuak erabat konpondu zuen egoera bidegabe historiko hori.
Alde politikoari erreparatuz gero, alde garbia dago funtzionarioaren eta lan-kontratupeko langileen artean. Historikoki demokratizazio- eta autonomia-prozesuekin lotuta egon da lan-kontratua, bai unibertsitatean bai gizartean. Lehenik eta behin, Estatu mailako PNN irakasle ez-numerarioen mugimenduarekin, eta, gero, EHUko irakasle asoziatuekin. Azken hori irakasle propioaren eta unibertsitate nazionalaren aldeko borrokari lotuta. Alde subjektibo hori bai dela funtsezkoa ulertzeko funtzionario-bidea eta kontratu-bidea, eta bien esanahi politiko desberdina. Eta esanahi hori bai ikusten dela aipatutako CCOOren txostenean.
Gure borrokaren helburua lan-kontratupeko irakasleen kolektibo oso bat eratzea izan zen. Funtzionarioengandik bereizia. Irakasle propioak garatzeko eta gure herriaren eraikuntza nazionalaren prozesuan unibertsitatetik parte-hartze aktiboa izateko. Zalantzarik gabe, helburu berberekin konprometitutako funtzionarioen laguntzarekin kontatzen genuen. Baina hori guztia lortzeko, gure herriaren subiranotasuna, lan-kontratudunen borondatea eta bi kategorien ordezkaritzan banantzea lortzea beharrezkoa zen.
Zoritxarrez, ez da lortu, eta gutako batzuk EHUtik kanpo geratu izanak ez ditu gauzak erraztu. Nolanahi ere, gaur egungo gabeziak gorabehera, honako hau esan behar dugu: zenbait ataletan eta ikuspegi nazionaletik gauzak hobetu egin dira. Autonomia gehiago dago autonomia erkidegoan eta unibertsitatean, unibertsitate-erakundeak demokratizatu egin dira lan-kontratudunak sartu direlako. Handiagoa da pluraltasuna. Euskalduntzeak aurrera egin du irakasle berriak sartu direlako eta sortutako lege berriei esker. Halaber, indar sindikalen harremanak bira handia eman du sindikatu abertzaleen alde, eta horrek lurraldeari eta euskal nortasunari gehiago erreparatzen dien unibertsitatea ekarri digu.
Ez da asko, baina ezta gutxi ere. Espero dezagun errektoretza-talde berriarekin eta akordioen bitartez lortutako EAEko unibertsitate lege berriarekin, aipatutako norabidean aurrera egiten jarraituko dugula.
