Hizkuntza-anabasa hezkuntzan

Hizkuntzen gaia izan zen 2022ko apirileko hezkuntza-akordioan okerren itxi ziren puntuetako bat. Negoziazio-prozesu batean akordioa argitasunaren gainetik lehenesten denean, denborarekin kontrako interpretazioak agertu daitezke.

Egin dezagun memoria pixka bat. Negoziazio prozesu luze baten ondoren, EAJren eta Bilduren arteko hezkuntza-akordioa oso aurreratuta zegoenean, sozialistek hizkuntza-kontuetan batez ere azken uneko aldaketak proposatu zituzten, azkenean Gobernu Akordio gisa itxi zirenak, Bildu ia akordiotik kanpo utziz. Azken orduetako agonia horrela ebatzi zen: Bilduk hizkuntza ofizialen irakasgarritasuna onartu zuen eta sozialistek B2 maila hizkuntza ofizialetarako eta B1 maila hirugarren hizkuntzarako DBHren amaieran. Sozialisten partetik, behartuak, bestelako adierazpen parlamentarioetan eskakizun hori sinatu zutelako. Hori guztia, euskara ardatz hartuta, sistema eleaniztunaren apustua eginez, marko komun baten barruan, gero ikastetxe bakoitzak zehaztu beharko duena.

Nola islatu da hori guztia egungo Hezkuntza-legearen proiektuan? Hizkuntza guztien irakasgarritasuna proiektura igaro da Ikaskuntza-hizkuntzak esamoldearekin. Horrek ez du zertan irakasgarritasuna esan nahi. Derrigorrezko etaparen amaierako B2 eta B1 mailak mantentzen dira. Eredu eleaniztunari dagokionez, desagertu egin da ikastetxe guztientzako marko komun bat prestatu behar dela. Aitzitik, zehaztapen guztiak ikastetxeen esku uzten dira, gehiegizko erantzukizuna jarriz.

Harridura heldu zitzaigun lege-proiektua onartu zela iragarri zen egunean bertan. PSE ez zegoen ados A, B eta D hizkuntza-eredu zaharrak proiektuan sartuta ez zeudelako, eta sailburuak proiektua aurkezteko prentsaurrekoan berretsi zuen ereduak ez direla desagertu. Hori gutxi balitz, Bilduk interpretazio horrekin bat ez datorrela esan du, ereduei buruz akordioan aipamenik ez dagoela eta, gainera, onartutakoarekin bat ez datozela argudiatuz.

Hizkuntzalarien artean eskuarki onartzen da eredu eleaniztun batek aukera ematen duela hizkuntza batean baino gehiagotan ikasteko, zehazten diren proportzio aldakorretan, eta, are hobeto, haien arteko elkarreragin eta transferentzia egokiak eginez. Hori bateraezina da hizkuntza-ereduei eustearekin. Eredu horiek,batez ere A eta D ereduetan, hizkuntzakoofizialetako batean ikasteko pentsatuta daude, eta bestea irakasgai gisa. Halaber, bateraezina da murgiltze-eredu batekin, hizkuntza bakar batean ikastea dakarrelako. Akordioak esparru eleaniztuna aurreikusi zuen, ez bakarrik helburu gisa, baita prozesu gisa ere.

Zer zentzu du hizkuntza-ereduei eutsi nahi izateak, hezkuntza-komunitate gehienak duela bi hamarkada baino gehiago gainditzearen aldeko aldarria egin zuenean, nahiz eta, egia da, ikuspegi desberdinekin eskatu? Nola egingo dute ikastetxeek bateragarri kontzeptualki bat ez datorrena, hau da, ereduei buruzko 1983ko dekretua eta eredu eleaniztasuna? Nola bateratu dekretu hori lege-proiektuaren xedapen indargabetzailearekin? Ereduek emaitzak eman dituzte eta behar bezala erantzun zioten beren garaiko egoerari, baina azkenean segregazio-iturri bihurtu dira, eta ez dira nahikoak Euskararen Normalizazioari buruzko 1982ko Legeak planteatzen dituen hizkuntza-helburuetarako.

Uler dezaket PSEk ez duela herrialde elebakar bat nahi, eta ereduak gaztelaniaren defentsa direla uste izatea. Egia esan, proposamen hobeak daudela iruditzen zait, eta sozialistek jakin behar zuten, hain zuzen ere. Hor utziko dut. Aldi berean, uler dezaket sailburuak PSErekin egungo Jaurlaritzak Legebiltzarrean duen gehiengoa ziurtatu nahi izatea. Horrela maniobratu zen akordioa baino lehen. Halaber, Estatuko auzitegietan babestuta egon nahi izatea, faltsuki esanez edozein familia A ereduan matrikulatu daitekeela... taldea osatzeko kopuru nahikoa badago. Baina eleaniztasuna eta hizkuntza-ereduak eta eleaniztasuna eta murgiltze-eredua bateraezinak dira, prestidigitadore treberen batek akordioan argi erakutsi ez zituen untxiak sonbrerotik atera nahi ez baditu behintzat.